Tholen – Lange tijd was gas ‘goedkoop’ en elektriciteit ‘duur’. Inmiddels is dat vaker andersom. Daarmee is het interessant voor telers om te kijken of ze hun kas gasloos kunnen verwarmen, met hulp van elektriciteit. Infraroodverwarming biedt die mogelijkheid. Aardbeienteler Dutch Berries heeft daarom in Zuilichem een proef aangelegd om een techniek van Advanced Heating Technologies (AHT) te testen. Op 23 maart was er gelegenheid om de proef te bekijken.
AHT wil de techniek definitief in de glastuinbouw introduceren. De techniek is zeker niet nieuw, maar voor gebruik in kassen opnieuw in beeld gekomen vanwege de energiecrisis. Zowel vanuit de glastuinbouw als vanuit de utiliteit kwamen geïnteresseerden op de donderdagochtend in maart een kijkje nemen. Daarbij zagen zij hoe de warmte zo dicht mogelijk bij de plant wordt gebracht, zodat er zo min mogelijk verloren gaat. Het is een belangrijk voordeel van het gebruik van infraroodverwarming.
Door de onderkant te isoleren, wordt de op te warmen massa zo beperkt mogelijk gehouden, is de tip van AHT voor gebruikers. In de kas bij Dutch Berries wordt de bak met substraat verwarmd tot de gewenste temperatuur.
Stekker erin
Bij Dutch Berries is op 5 december geplant en is het systeem van AHT eind november geïnstalleerd. Het gaat om installatie van zowel een verwarmingsmatje van een speciaal metaal als om een verwarmingslint. Daarnaast zijn bij het proefvak, goed voor 700 strekkende meter infraroodverwarming, sturingskasten geplaatst en zijn in de bak met substraat sensoren geplaatst die de worteltemperatuur meten.
Boudewijn van der Wal van Dutch Berries vertelde ten overstaan van het groepje aanwezige lachend dat hij het direct na installatie niet kon laten even de ‘stekker’ erin te steken om te kijken of het systeem werkte. Tevreden zag hij al snel dat de temperatuur van het substraat steeg en dat het systeem zichzelf uitschakelde toen de gevraagde temperatuur bij de plantwortels was bereikt.
De schakelkasten
De eerste week na planten werd het systeem niet gebruik en bleef de kas koud, maar daarna zijn de telers met de infraroodverwarming gaan werken. Een belangrijke kanttekening daarbij is wel dat in de kas, 4 hectare groot, ook de buisrailverwarming is gebruikt. De overige aardbeienplanten moesten immers ook verwarmd worden. In de kas, en in het proefvak, is gestuurd op data vanuit de meetbox. Wel is bij het proefvak de groeibuis pal naast de bakken uitgeschakeld.
Ron en Jack
Speciaal metaal
Voordat het gezelschap donderdagochtend de kas in ging, gaf Ron van Wijk van GFSC Consultants and Engineers een presentatie. Hij maakt samen met Jack van der Meulen van Agro Heating Advice werk van het in de glastuinbouw introduceren van de infraroodverwarming. Agro Heating Advice monitort de proef, waarbij gebruik is gemaakt van een Europese landbouwsubsidie en waarin de provincie Gelderland als subsidieverstrekker optreedt.
Ron gaf uitleg over hoe de techniek werkt en wat de voordelen zijn. Belangrijk is daarbij het gebruikte metaal, dat amorf én flexibel is en als supergeleider voor elektriciteit functioneert. Het speciale metaal, onder meer toegepast in hoogspanningskabels, maar ook in golfsticks om harde klappen op te vangen, komt uit de VS. In Roemenië laat AHT vervolgens de verwarmingsmatten en het verwarmingslint assembleren. “Wereldwijd is er al meer dan 1 miljoen vierkante meter van verkocht”, gaf Ron aan, vooral in de utiliteit.
Op zoek naar het infraroodmatje
Stralingswarmte
Al tijdens de presentatie in het lokale dorpshuis kwamen er allerlei vragen op, zowel bij teler Boudewijn als bij de aanwezigen. Ron liet zien dat er eerder al een proef gedaan is met de techniek in de teelt van Zamioculcas op teelttafels. Daarin is, naast de potentiële energiebesparing (59% t.o.v. buisrailverwarming in die proef), vooral gekeken naar hoe de teelt vervroegd kan worden. Ron en Jack benadrukken daarbij dat wanneer een gewas sneller groeit dankzij infraroodverwarming en de teeltcyclus korter is, er ook minder energie nodig is. Met dank aan de proef, gedaan bij Delphy in 2020, is de techniek van AHT sinds 2021 opgenomen in de lijst van de Energie-investeringsaftrek (EIA).
In het onderzoek met Zamioculcas is ook naar de plant zelf gekeken. Onder de aanwezigen rezen vragen over hoe de plant het ervaart als het dichtbij warm is, maar de omgevingstemperatuur lager is, omdat met infraroodverwarming masse wordt verwarmd en niet lucht. De ervaring uit de utiliteit en bij mensen leert dat stralingswarmte bij mensen ‘aan slaat’. Dat wil zeggen dat, mits toegepast op de juiste plek zoals op het terras bij de benen (beter dan van boven, zoals nu veel gebeurt), mensen genoeg warmte ervaren om de iets koudere omgevingstemperatuur niet als vervelend te ervaren. Planten geven dat echter niet zo makkelijk als mensen aan. Met extra sensoren meten kan hier meer uitsluitsel over geven.
Lintverwarming. De temperatuur werd eerst op 18 graden Celsius ingesteld, en later verdeeld naar 15 en 21 graden Celsius in het proefvak.
In de proef bij Dutch Berries zijn geen speciale metingen gedaan. Naast de sensor voor worteltemperatuur zijn er geen extra sensoren, bijvoorbeeld voor bladtemperatuur, gebruikt. Boudewijn en teler Job van der Wal, die in de kas ook even aansloot, constateren na zo’n vier maanden telen met infraroodverwarming dat ze geen nadelige gevolgen zien, bijvoorbeeld qua zetting of vocht. Hard maken wat de mogelijke energiebesparing is, is nog wel lastig voor de telers. De telers vergelijken graag het bespaarde aantal kuub gas met de energievraag van de infraroodverwarming. AHT levert hierover aan het eind van de proef cijfers over energieverbruik aan, zo vertelden Jack en Ron.
Bij Dutch Berries zagen ze deze winter dat het gewas ‘iets vroeger bloeide en rode vruchten gaf’.
Gas besparen en stroom benutten
“Wil je ergens veranderen, dan moet je ergens beginnen”, vatte Boudewijn namens de aardbeientelers de belangrijkste reden voor het doen van de proef samen. De telers zijn op zoek naar toekomstbestendige manieren om de aardbeienkas te verwarmen. Infrarood kan er daar een van zijn, als het goed werkt én, niet onbelangrijk, de teler een besparing op aardgasgebruik oplevert.
Op dit moment rekent de teler, met een areaal van 24 hectare verdeeld over die aaneengesloten kassen, voor verwarming op WKK’s en een ketel. Ook is er ook een stroomaansluiting. Die is, zoals op meer plekken in Nederland, echter beperkt daar waar het terugleveren betreft. Het maakt dat de telers iets met hun zelf opgewekte stroom willen doen. Boudewijn liet weten zelf over 2022 te hebben berekend dat 14% van de uren een negatieve stroomprijs had. Op dat moment willen de aardbeientelers daar iets mee doen. De stroom in de infraroodverwarming steken zou een interessante optie kunnen zijn.
De groeibuis, hier in een andere kas, was in het proefvak uitgezet en afgeplakt.
In een volgende proef, waar Dutch Berries mogelijk wel oren naar heeft, zou getest moeten worden in een koude kas, zo constateren de telers. Dan is het makkelijker om het effect van infraroodverwarming te zien, als er geen sprake is van buisrail- en/of groeibuisverwarming.
Jack laat een proefopstelling met een infraroodmat op een kweektafel zien, zoals bijvoorbeeld in de potplanten kan worden gebruikt
Gaandeweg de ochtend, tijdens het uitwisselen van kennis en ideeën, bleken er nog genoeg interessante vragen te zijn om te onderzoeken. Ron en Jack willen namens AHT aan de hand van de proef en het bezoek van de geïnteresseerden vooral leren welke informatie over hun techniek relevant is voor telers. In deze proef gaan beide partijen samen nog door tot in juli. De winter is, op het oog, goed geslaagd. Het begin is er, en dat is precies waar het Dutch Berries in eerste instantie om ging. Nu nog de rekensom qua energie.
Voor het project is gebruik gemaakt van subsidie.
Voor meer informatie:
Ron van Wijk
Advanced Heating Technologies
r.van.wijk@aht-netherlands.com
www.ahtinternationalgroup.com
Jack van der Meulen
Agro Heating Advice
jack@heating-advice-international.com
www.agro-heating-advice.com
Boudewijn van der Wal
Dutch Berries
info@dutch-berries.com
www.dutch-berries.com