De Nederlandse overheid zet in op een transitie naar kringlooplandbouw. In dat kader worden onderzoeken gedaan naar kruisbestuiving tussen sectoren. Onder meer naar cross-overs tussen de glastuinbouw en aquacultuur is gekeken. Daarbij zien onderzoekers drie interessante mogelijkheden:
- Efficiënter omgaan met water door cascadering en gedeelde infrastructuur
- Verwaarding van afvoerwater en slib uit de aquacultuur tot meststoffen voor de glastuinbouw
- CO2 uit de aquacultuur doseren in de glastuinbouw
Aquacultuur is de teelt van waterdieren, waaronder vissen,
schaaldieren en weekdieren, maar ook waterplanten (zoals algen en wieren) in een natuurlijke of gecontroleerde mariene- of zoetwateromgeving. Nederland telde er in 2020 zo'n 25.
Aquacultuur-systemen op het land kunnen min of meer worden onderverdeeld in drie verschillende typen: vijvers, doorstroom-systemen en recirculerende aquacultuur systemen. In Nederland wordt veel gebruik gemaakt van recirculerende aquacultuur systemen, ook wel afgekort tot RAS.
Koppeling watersystemen
De onderzoekers hebben onder meer gekeken naar het koppelen van watersystemen in de aquacultuur en glastuinbouw. Zoet water is immers, inmiddels zelfs in Nederland, steeds schaarser aan het worden. In een koppeling van RAS en kas wordt het regenwater dat de kas opvangt, eerst gebruikt door de RAS om vis in te kweken en daarna gebruikt als voedingswater voor het gewas in de kas. Een dergelijke combinatie is in België al gemaakt tussen tomatenteler Tomato Masters en viskweker Aqua4C (bekend van het merk Omegabaars).
Om optimaal gebruik te maken van de koppeling tussen RAS en kas, is wateropslag van belang. De watervraag van een tomatenteelt varieert sterk varieert gedurende de teeltperiode terwijl de tilapia-kwekerij, waarmee de onderzoekers als voorbeeld rekenen, een vrijwel constante waterafvoer heeft.
Meststoffen voor glastuinbouw
In bestaande proeven met de koppeling aquacultuur-tomatenteelt komen onderzoekers uit op een besparing aan de kant van de glastuinder van 22% op meststoffen. De samenstelling van het afvoerwater uit een viskwekerij zal regelmatig geanalyseerd moeten worden om het nutriëntenprofiel vast te stellen. Natriumarm visvoer om het natriumgehalte van het water te drukken voor gebruik in de kas is handig.
CO2
Bij de productie van vis in RAS komt CO2 vrij. Deze wordt uit het systeem verwijderd via ventilatie en afgeblazen naar de buitenlucht. Een glasteler met 4 hectare onbelichte tomaten kan 9% op CO2 besparen als hij alle CO2 die vrijkomt bij het kweken van 142 ton tilapia per jaar in een viskwekerij gebruikt. Net als bij uitwisseling van water, geldt echter hier wel opnieuw dat aanvoer en afname niet altijd op elkaar zijn afgestemd.
In een rekenvoorbeeld met 4 hectare tomaten en de genoemde tilapiaproductie zijn er zo’n 4.000 uren per jaar waarin CO2 gedoseerd wordt en dus zal de kas 46% van de CO2 uit de tilapiakwekerij kunnen gebruiken. Dit komt neer op bijna 57 ton CO2 wat overeenkomt met 4% van het totale gebruik van de kas. Als de CO2 van de RAS gebufferd kan worden, neemt het potentiële hergebruik toe, stippen de onderzoekers aan.
Een aandachtspunt kan vocht bij CO2 uit de viskwekerij zijn. Een glasteler wil bij het CO2-doseren niet ook het vochtgehalte in de kas enorm opkrikken. Of het vochtgehalte echt zo'n probleem is, betwijfelen de onderzoekers. Vocht uit aangevoerde CO2 uit een viskwekerij valt in het niet bij gewasverdamping. Ontvochtigen van de aangevoerde lucht met CO2 kan een oplossing zijn.
Behalve CO2 uit de ventilatielucht, zou ook CO2 kunnen worden geproduceerd op basis van vergisting van het slib. Van de koolstof in het visvoer dat niet wordt vastgelegd in de vis, wordt >80% CO2 gas, maar 10-15% ligt vastgelegd in het spuislib.19 Naast CO2 zou een vergister ook biogas kunnen leveren aan de kas of RAS.
Door de kansen en de knelpunten van een cross-over tussen glastuinbouw en paddenstoelenteelt te schetsen willen de onderzoekers met stakeholders in dialoog komen. Zij willen dan samen een consortium oprichten voor gerichte R&D in een
publiek-private-samenwerking.
Bekijk hier de hele whitepaper van Wageningen University & Research.