De Sorem natriumverwijderaar van Van Dijk heating is klaar voor de praktijk. Dat is de conclusie na een acht maanden draaien op paprikakwekerij Midberg (12 ha) in Harmelen. Teler Ron van der Knaap is voor de watervoorziening volledig afhankelijk van bronwater, dat 0,5 mmol/liter natrium bevat. “Het natriumcijfer van het drainwater is niet boven de 4 mmol/liter gekomen. Dat is heel mooi.”
In Europa is het vanaf 1 januari 2027 niet meer toegestaan om water te lozen dat stikstof- en fosfaatcomponenten bevat. Telers dienen hun watersystemen gesloten te houden en drainwater (na ontsmetting) telkens opnieuw te gebruiken. Voortdurend hergebruik gaat echter vaak gepaard met oplopende natriumconcentraties, omdat dit element nauwelijks wordt opgenomen door de geteelde gewassen. Te hoge concentraties geven aanleiding tot groeiremming en opbrengstderving, waardoor er toch met enige regelmaat restwater moet worden afgevoerd om de waterkwaliteit weer op peil te brengen.
Natriumhoudend bronwater
Van der Knaap gebruikt uitsluitend bronwater, dat hij oppompt uit een grote waterbel van hoge kwaliteit onder zijn bedrijf. Het bevat zo’n 0,5 mmol/liter natrium. Niet veel, maar genoeg om over een langere periode te kunnen volgen hoe de Sorem natriumverwijderaar in zo’n situatie functioneert.
“Ons watersysteem is volledig gesloten”, vertelt de teler. “Gedurende het teeltseizoen loopt het natriumcijfer geleidelijk op tot 5,5 à 6 mmol/liter tegen het einde van de teelt. Dat is aanvaardbaar, zodat we nooit hoeven lozen en het drainwater na ontsmetting voor 100% kunnen hergebruiken. Voor natrium geldt echter: hoe lager de concentratie, des te beter het is. Toen Joek van der Zeeuw ons vroeg of wij hun Sorem natriumverwijderaar op ons bedrijf wilden testen, stond ik daar zeker voor open.”
Maximaal 60 Mol per etmaal
In maart 2022 liet Van Dijk heating bij kwekerij Midberg een Sorem natriumverwijderaar plaatsen. Deze zuigt water uit de vuil draintank aan. Dit water wordt over een harskolom geleid die vervolgens geladen wordt met positief geladen ionen, waaronder natrium. Daarna volgen spoelbeurten met verschillende hulpstoffen die de harskolom eerst ontdoen van natrium en vervolgens van sterker gebonden ionen. Bij een totale doorlooptijd van 8 uur per batch van 2,5 m3 vuil drainwater kunnen er per etmaal maximaal drie batches worden behandeld. De natriumspoelingen (enkele liters per keer) gaan naar het riool, het overige water (inclusief alle waardevolle meststoffen) gaat naar de silo voor hergebruik.
Pilot geslaagd
“De maximale hoeveelheid natrium die het apparaat in 24 uur kan onttrekken, bedraagt ongeveer 60 Mol”, zegt R&D-specialist Bart van den Berg namens Van Dijk heating. “Zolang er per etmaal niet meer natrium in het systeem wordt gebracht via het uitgangswater en meststoffen, zal de concentratie in het gietwater dus gelijk blijven of zelfs dalen. De Sorem hoeft ook niet continu aan te staan, zolang je de natriumconcentratie van het gietwater maar onder de grenswaarde houdt voor het desbetreffende gewas.”
Bij Van der Knaap is die concentratie niet boven de 4 mmol/liter gekomen en daarmee is de teler tevreden. “Uit de cijfers blijkt dat de Sorem zijn werk doet. In het begin is er door Bart nog flink aan gesleuteld om verbeteringen door te voeren, dus hij heeft zeker niet continu aangestaan. Ik ben best benieuwd wat er het komende seizoen uit gaat komen. Mijn gevoel zegt dat het natriumcijfer dan nog lager zal blijven, omdat de kinderziektes verholpen zijn en het apparaat meer behandelingen kan uitvoeren. Ik heb zo’n apparaat niet direct nodig, maar ik heb er ook geen omkijken naar. Ik wil dus best beschikbaar blijven als pilotbedrijf. Ik ken genoeg collega’s die water van mindere kwaliteit moeten innemen en voor hun zou het een mooie oplossing kunnen zijn.”
Verdubbeling van capaciteit
Het team van Van Dijk heating is blij met de resultaten uit het eerste praktijkjaar, maar reikt alweer verder. Ton van Dijk: “Naast het ‘proof of concept’ is nu ook het ‘proof of practice’ geleverd. De Sorem verwijdert selectief natrium en wij zien wereldwijd grote kansen voor dit systeem. Het kan veel water en meststoffen besparen en verlaagt de druk op het milieu. We werken ook aan een grotere uitvoering, met een capaciteit van tenminste 120 Mol natriumonttrekking per etmaal. Die gaan we in het voorjaar van 2023 te introduceren.”
Zo werkt de Sorem natriumverwijderaar
De Sorem natriumverwijderingsunit werkt op basis van ionenwisseling met behulp van een harskolom en hulpstoffen (salpeterzuur, kaliloog en CO2). De open structuur geeft de harskolom een grote werkzame oppervlakte, die veel natrium bindt. Zodra het verzadigingspunt is bereikt, wordt de harskolom in twee afzonderlijke processtappen ‘ontladen’. De geconcentreerde natriumoplossing bevat geen stikstof- en fosfaatcomponenten en wordt afgevoerd naar het riool. Het overgrote deel van de hulpstoffen blijft achter in het systeem, waar ze in de vorm van kalisalpeter een tweede bijdrage leveren als voedingscomponent. Het netto verbruik van hulpstoffen is hierdoor zeer gering.
Voor meer informatie:
Joek van der Zeeuw
Van Dijk heating
+31 (0)30 659 21 58
j.vanderzeeuw@vandijkheating.nl
www.vandijkheating.com