Tholen - Wat doe je als een baksteen drie keer zo duur wordt? Dan maak je hem gewoon drie keer zo dun! Het is wat Van Bergen Kolpa Architecten deed bij het realiseren van een recent project – overigens zonder aan functionaliteit te verliezen - en het is indicatief voor hun aanpak van uitdagingen bij het ontwerpen van gebouwen.
“Als je met fabrikanten kijkt wat er mogelijk is in hun productieproces, dan kun je tot optimalisaties komen. Zo blijkt ook de oeroude baksteen dus geoptimaliseerd te kunnen worden en dat geldt ook voor andere materialen. Door de prijsstijgingen worden we aangezet om slimmer en innovatiever na te denken over het gebruik van materiaal. Ik ervaar het als een goede impuls om over duurzaamheid na te denken,” zegt eigenaar en architect Jago van Bergen in het septembernummer van vakblad Primeur. Hij blijft daarom ook aan opdrachtgevers adviseren om duurzaamheid te prioriteren. “Niet alles tegelijk, maar een focus op een aantal duurzaamheidsambities die heel goed aansluiten bij het bedrijf.”
Dakkas Agrotopia in Roeselare is een ontwerp van van Bergen Kolpa Architecten en Meta Architectuurbureau. Ook de overige foto's in dit artikel, allemaal van Filip Dujardin, komen van dat project
Zo kan het gebruik van andere materialen een bijdrage leveren aan duurzaamheidsambities en tegelijkertijd helpen om de kosten in de hand te houden. Een voorbeeld daarvan is hout, waarvan Jago aangeeft dat het heel goed het veel gebruikte en dure staal kan vervangen. “Als je het hebt over duurzaamheid, is de CO2-impact van bouwmaterialen nog niet goed verdisconteerd en hout is daar een fantastische oplossing voor, want dat slaat CO2 op in plaats van dat het uitstoot.” Met als extra voordeel dat het de mogelijkheid met zich meebrengt om in Nederland de eigen bouwmaterialen te kweken. “Omschakelen naar bosbouw zou een oplossing voor een deel van de agrarische sector kunnen zijn.”
Jago geeft aan dat dit niet voor de korte termijn is, maar dat Van Bergen Kolpa ook graag nadenkt over de lange termijn. “Nederland heeft een traditie van bosbouw, zoals we die kennen uit de mijnbouwperiodes. Het is fantastisch als we die weer zouden oppakken en bouwmaterialen zouden kweken in Nederland, zodat we die niet van ver hoeven te halen en tegelijkertijd daarmee een gezonder land kunnen achterlaten.”
Standaard bouwmethode verbijzonderen
“Door het slim gebruiken van materialen en mogelijkheden, hoeven de kosten bepaalde ambities niet in de weg te staan,” geeft Jago aan. Als voorbeeld noemt hij het gebouw Agrotopia – een kas gebouwd op het dak van de kistenloods van veiling REO - in Roeselare, dat Van Bergen Kolpa ontwierp. “Daar hebben we gewerkt met een standaardkas, die we op slechts twee punten, de koppen van het gebouw, hebben verbijzonderd. Met een hele kostenbewuste bouwmethode, hebben we toch een bijzonder gebouw kunnen maken.” Onderscheid en representativiteit spelen vaak een belangrijke rol bij het bouwen voor de AGF-sector, geeft de architect aan. “Wij adviseren dan om niet naar hele dure materialen te grijpen, maar om standaard bouwmethodes te gebruiken die op bepaalde plekken worden verbijzonderd, zodat het gewenste onderscheid en de representativiteit wordt verkregen.”
Die aanpak werkt ook door in andere keuzes, waar innovatief gebruik van standaard toepassingen tot nieuwe mogelijkheden leidt. “In Agrotopia hebben we geen dure airco luchtkoeling in de publieksruimtes gebruikt, maar een standaard vernevelingskoeling toegepast, zoals die in de tuinbouw gebruikt wordt. Dat blijkt heel goed te werken en is vele malen kostenefficiënter, omdat er veel minder energie nodig is voor vernevelingskoeling.”
Energie-opgave
Jago ziet energie als één van de grootste opgaven van dit moment. Op de korte termijn noemt hij dit vraagstuk cruciaal en verwacht dat dit de AGF-sector ook kansen te bieden heeft. “De aard van het beestje van AGF is dat je met hele grote oppervlaktes werkt. Daar liggen zo veel kansen om duurzame energie op te wekken en voor de sector om zich op te werpen als partner in de duurzame energie-opwekking. De AGF-sector kan daar een sleutel tot een oplossing zijn in plaats van een probleem.“
Daarnaast ziet Jago in de grote oppervlakten, die inherent zijn aan de AGF-sector, een kans voor meervoudig ruimtegebruik dat, hoewel het wat meer stichtingskosten oplevert, kan leiden tot het genereren van extra inkomsten. Zo kan bijvoorbeeld een kas bovenop een logistieke loods worden gebouwd. “Dan realiseer je tweevoudig ruimtegebruik, een productiefunctie en een logistieke functie, op dezelfde vierkante meter. Dat kan een voorbeeld zijn van hoe je naar de toekomst verder kunt optimaliseren.”
Schakel
Op langere termijn verwacht de architect dat er energienetwerken ontstaan waarin de AGF-sector een schakel kan vormen en een partner kan zijn van een stedelijke omgeving. Van Bergen Kolpa heeft dit concept uitgewerkt in het project Agrotopia. “Dit project is aangesloten op de restwarmte van een afvalverbrandingsinstallatie en daarmee creëren we een kringloop waarbij het restafval van de stad de voeding is voor de groententeelt in de dakkas. En daarmee kan weer voedsel worden geproduceerd voor de stad. Ik denk dat de stad een hele interessante partner is voor de AGF-sector. De toekomst van de tuinbouw ligt voor een deel in de stad.” Daarbij benadrukt Jago dat Agrotopia een pilot is waarbij gekeken wordt hoe het concept zich qua prijs en technologie ontwikkelt.
Omdat ruimte een beperkende factor is in de stad, ziet Jago daarin een rol weggelegd voor vertical farming. Het is de reden dat Van Bergen Kolpa participeert in een onderzoeksconsortium dat de mogelijkheden voor energieoptimalisatie en het vormen van energienetwerken rondom vertical farming en de stedelijke omgeving bestudeert. “Daarbij staat de vraag centraal hoe je kunt optimaliseren in relatie tot bijvoorbeeld kantoor- of woonfuncties. Zo wordt er onder meer gekeken naar het benutten van de restwarmte van vertical farming om woongebouwen te verwarmen.” Jago beklemtoont daarbij het belang om te denken in grotere verbanden en, hoe belangrijk ook, niet alles over te laten aan lokale initiatieven.
Dit artikel verscheen eerder in editie 9, 36e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Van Bergen Kolpa
post@vanbergenkolpa.nl
www.vanbergenkolpa.nl
