Meestal verwerft de overheid grond in goed overleg met de eigenaar. Onteigening komt niet vaak voor in Nederland, stelt het Kadaster na een studie. Het aantal onteigeningen nam af, terwijl de onteigende oppervlakte per jaar stabiel bleef. Dit blijkt uit onderzoek dat het Kadaster deed naar onteigening in de afgelopen 27 jaar.
De acht belangrijkste conclusies zijn:
- 89% (18.120) van alle grondeigenaren droeg voorafgaand of tijdens de onteigeningsprocedure in goed overleg de grond over aan de overheid. Bij 11% van de eigenaren vond uiteindelijk gedwongen onteigening plaats.
- Ongeveer 30.000 (86%) percelen werden vrijwillig overgedragen. 5.388 (14%) percelen werden via onteigening overgedragen.
- 15.000 hectare (84%) werd in goed overleg overgedragen en 3.008 hectare (16%) via onteigening.
- De 2 meest voorkomende doelen van grondverwerving zijn: de aanleg van infrastructuur (zoals snelwegen, kanalen of spoorwegen) en ruimtelijke ontwikkeling (vooral woningbouw).
- De staat onteigent vooral grond voor infrastructuur en natuurcompensatie. Dit vraagt relatief veel ruimte waardoor de staat meer grond onteigent dan gemeenten.
- Van alle onteigende grond was 62% agrarische grond (1.866 hectare). Dit is 0,1% van de beschikbare oppervlakte aan landbouwgrond.
- Zowel het aantal onteigeningen als het aantal onteigende percelen daalde sinds 1995, vooral voor woningbouw. De onteigende oppervlakte is echter niet afgenomen.
- In de provincies Drenthe en Groningen werd de afgelopen 27 jaar de minste oppervlakte onteigend. In Zuid-Holland en Noord-Brabant de meeste.
“We zien dat onteigening recent veel aandacht krijgt in de media. Ook weten we dat de huidige Onteigeningswet op gaat in de Omgevingswet, waardoor procedureel het een en ander zal wijzigen. Dit onderzoek kijkt terug en geeft een overzicht van de inzet en spreiding van onteigening in Nederland in de afgelopen 27 jaar", stelt Paul Peter Kuiper, expert vastgoed en grond in het landelijk gebied.
Grond voor maatschappelijke doelen
De overheid heeft regelmatig grond van particulieren of bedrijven nodig voor maatschappelijke doelen, zoals wegen, woningbouw of natuurcompensatie. Dat gebeurt onder meer door grond aan te kopen, of door grond te ruilen via herverkaveling. Werkt dat niet? Dan kan de overheid een procedure starten om eigendom gedwongen over te nemen: onteigenen. Het Kadaster onderzocht de inzet van onteigening door de overheid tussen 1 januari 1995 en 30 september 2021.