Glastuinbouw in coalitieakkoord: "Overstap naar CO2-positief stimuleren, niet ontmoedigen"

Gistermiddag hebben VVD, D66, CDA en ChristenUnie hun langverwachte coalitieakkoord gepresenteerd. Ook specifiek de glastuinbouw komt voorbij in de plannen in een passage over 'energiezuinige en circulaire productie van hoogwaardige producten.' Verder is er enthousiasme over opname van een passage over 0% btw op groenten en fruit in de plannen.

In het akkoord staat over de glastuinbouw: "De sector kan zelfs CO2-postitief worden, maar leunt nu nog vooral op aardgas. We gaan deze overstap stimuleren in plaats van ontmoedigen. We creëren de randvoorwaarden om de glastuinbouw verder te verduurzamen en koploper te laten zijn in energiezuinige, circulaire producten."

Verder gaat het in het akkoord onder meer over stikstof, stimuleren van nieuwe verdienmodellen (hier worden 'bio-based bouwmaterialen genoemd, zoals nu al met paprikastengels wordt onderzocht) en versterking van de positie van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit met een scheiding tussen keuring en toezicht.

Ketenpositie boer en tuinder
Ook voor de positie van de boer en tuinder in de keten is aandacht. Die moet sterker en daarvoor kijken de coalitiepartijen naar de Autoriteit Consument en Markt en ketenpartijen, maar ook naar banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de retail. Van die laatsten verwachten de partijen 'een niet-vrijblijvende bijdrage'. Meer specifiek staat er:

"Waar nodig worden afspraken juridisch geborgd. Van supermarkten verwachten we transparantie over de wijze waarop hun gehele assortiment aantoonbaar duurzaam en diervriendelijk wordt,
inclusief duurzaam inkoopgedrag en een eerlijke prijs voor boeren. We onderzoeken op welke wijze een bijdrage van de consument aan de verduurzaming van de landbouw vormgegeven zou kunnen worden. Om bewuste keuzes te stimuleren wordt in Nederland geproduceerd voedsel voorzien van een herkomstetiket. De overheid committeert zich bij haar inkoop aan duurzaam en lokaal geproduceerd voedsel."

Reactie Glastuinbouw Nederland
De belangenbehartiger van glastelers in Nederland heeft 'met tevredenheid' kennis genomen van de glastuinbouwpassage. 'Aandachtspunten' en punten voor 'intensief overleg' zijn er ook. Voorzitter Adri Bom-Lemstra loopt ze door.

Energie: verduurzaming
Glastuinbouw Nederland vindt het positief dat de glastuinbouw op een manier specifiek wordt genoemd en dat de potentie van de sector wordt benadrukt. “Ook is het positief dat er concrete inzet komt op het stimuleren in plaats van het ontmoedigen van de energietransitie. Zoals bekend, kent die transitie de nodige tegenvallers de afgelopen jaren. Wij hopen de intenties van de overheid te kunnen concretiseren in het convenant Energietransitie Glastuinbouw 2021-2030 waar momenteel aan wordt gewerkt”, reageert voorzitter Adri Bom-Lemstra.

Energie: Energiebelasting
Een positief plan op gebied van energie is het loskoppelen van SDE en ODE. Daarnaast worden schijf 2 en 3 elektriciteit vanaf 2023 verlaagd. In 2023 met € 288 miljoen en daarna met € 500 miljoen per jaar. “Hoe dit precies gaat gebeuren en wat dat in de praktijk betekent voor de glastuinbouw moet nog worden onderzocht, maar het is bijzonder goed nieuws en eindelijk een concreet resultaat van de jarenlange lobby van verschillende sectororganisaties”, benadrukt de voorzitter van Glastuinbouw Nederland.

Kritischer is zij over het voornemen om vanaf 2025 de inputvrijstelling van gas in de WKK af te bouwen en het verlaagd tarief op energiebelasting voor ketelgas af te bouwen. “Hoe dit precies uitpakt voor de glastuinbouw is op dit moment nog onbekend en wordt de komende tijd onderzocht.”

Plantgezondheid
De ingezette omslag naar geïntegreerde gewasbescherming wordt geïntensiveerd. Het nieuwe Kabinet wil dat doen door het stellen van tussendoelen, het bevorderen van innovatie, precisielandbouw en het stimuleren van groene alternatieven. Dit past volgens Glastuinbouw Nederland goed binnen haar aangescherpte strategie, gericht op genetica (weerbare planten), technologie, biologie en middelen. Door verder te werken aan meer gesloten kasconcepten, zowel boven- als ondergronds, neemt de impact van middelen verder af. Behoud en verdere verbetering van de waterkwaliteit blijft van groot belang omdat de normen voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen afgestemd worden op de Kaderrichtlijn Water.

“Er wordt fors geïnvesteerd in een duurzame landbouw en in een robuust natuurareaal, om weer tot een balans te komen. Die aanpak richt zich niet alleen op stikstof, maar ook op de Europese normen en opgaven van de waterkwaliteit, bodem, klimaat en biodiversiteit. Wij verwachten dat dit samen met de sectoren wordt opgepakt, zoals het duurzaam inrichten van glastuinbouwgebieden”, zo geeft Adri Bom-Lemstra aan.

Water
In het regeerakkoord is aangegeven dat het Deltafonds extra middelen krijgt voor waterveiligheid, hittestress en klimaatadaptatie waaronder de zoetwatervoorziening. Extra aandacht voor de zoetwatervoorziening is positief voor de glastuinbouw, die kwalitatief goed gietwater nodig heeft om de milieudoelstellingen met betrekking tot emissiebeperking te realiseren. “We zien uit naar nauwere samenwerking met de overheden op dit punt. Helaas wordt er niet gesproken over extra geld voor waterkwaliteit en waterzuivering. Dat was de afgelopen jaren juist een speerpunt en daar liggen nog de nodige uitdagingen.”

Verbetering van de werking van rioolwaterzuiveringen, vooruitlopend op de aanscherping van de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater, was naar de mening van Glastuinbouw Nederland een goed initiatief geweest. Toezichthouders krijgen extra middelen van de overheid en de onafhankelijkheid wordt beter geborgd. Dit is een van de punten waarmee de overheid milieucriminaliteit en –risico’s steviger wil aanpakken. Op zich is dit een goede ontwikkeling en Glastuinbouw Nederland heeft al langer aangegeven dat er meer aandacht moet zijn voor toezicht en handhaving. “Aandachtspunt is wel dat hier de menselijke maat blijft bestaan en dat niet dezelfde fouten worden gemaakt als bij de toeslagenaffaire.”

Stikstof
De coalitie geeft in het akkoord aan dat er een transitiefonds komt om de stikstofproblematiek aan te pakken. De betrokken partijen zijn zich ervan bewust dat dit langjarig, voorspelbaar en coherent beleid vergt.

“Dit is een goede ontwikkeling, met name ook het besef bij de overheid met betrekking tot de noodzaak van consistent beleid. In het akkoord wordt de bijdrage van de glastuinbouw aan verduurzaming geroemd. Daarom is het extra belangrijk dat de huidige stikstofimpasse voor de glastuinbouwsector niet leidt tot langdurige stilstand."

Glastuinbouw Nederland zou dan ook graag zien dat de voorgestelde nieuwe Minister voor Klimaat en Energie ook de problematiek rond stikstof onder zijn hoede neemt. “Stikstof raakt namelijk niet alleen de landbouwsector, zo is inmiddels méér dan duidelijk.” 

Arbeid
De nieuwe regering wil een aantal grote hervormingen in de arbeidsmarkt doorvoeren. Zo moeten de verschillen tussen flex en vast worden verkleind. Te veel mensen in Nederland zijn afhankelijk van tijdelijke contracten. De glastuinbouwsector is hier kritisch op, vooral ten aanzien van seizoensmatig werk. “We missen duidelijkheid over de wachtgeldpremie in relatie tot seizoensarbeid, plus dat er ook onvoldoende duidelijk is hoe zich dit verhoudt tot internationale werknemers die hier tijdelijk willen werken”, benadrukt de voorzitter.

Werken lonender maken, de armoedeval verkleinen, stapsgewijze verhoging van het minimumloon met 7,5% en koppeling houden met de uitkeringen, zijn andere aanpassingen. In het MLT-advies was opgenomen dat er flankerend fiscaal beleid richting werkgevers zou komen om dit te compenseren. “We zien wel een verhoging van het WML maar geen duidelijkheid over het geadviseerde flankerend fiscaal beleid.”

Glastuinbouw Nederland sluit zich aan bij de steun van de regering voor een forse investering op de invoering van de adviezen van de commissie Roemer om misstanden bij arbeidsmigratie en uitbuiting van werknemers tegen te gaan, slechte huisvesting aan te pakken, en oneerlijke concurrentie en verdringing op de arbeidsmarkt te voorkomen. “Wij werken graag mee aan de uitvoering hiervan en zetten daar zelf ook al grote stappen in."

Reactie GroentenFruit Huis
Dat het kabinet in 2040 'een gezonde generatie' wil en op termijn de btw op groenten en fruit wil verlagen tot 0% stemt GroentenFruit Huis enthousiast. 

Algemeen directeur Janine Luten: "Vorige week hebben wij onze nieuwe missie gepresenteerd, hiermee willen we een beweging in gang zetten naar een gezonde generatie. Dat ons nieuwe kabinet de 0% btw opneemt in haar coalitieakkoord is een extra steun in de rug om dit sneller te bereiken. Wij hopen dan ook dat zij dit snel zullen uitvoeren, zeker omdat met de coronapandemie pijnlijk naar voren komt dat een goede gezondheid zeer belangrijk is."

Reactie LTO Nederland
LTO Nederland heeft als belangenbehartiger van de Nederlandse land- en tuinbouw gereageerd. In de persoon van voorzitter Sjaak van der Tak laat men weten 'de zegeningen te tellen', maar ook 'onrealistische tekentafelverdubbeling' te zien als het over stikstof gaat. De belangenbehartiger eist een economische doorrekening van de plannen.

“Laten we allereerst zegeningen tellen. Er komt geen van bovenaf opgelegde zonering zoals sommige onzalige adviezen voorstelden. Er komt geen massale onteigening. Er komt geen halvering van de veestapel”, aldus Sjaak. “Tegelijkertijd wordt de lat voor stikstofreductie onhaalbaar hoog gelegd. De in het coalitieakkoord voorstelde 50% reductie is een verdubbeling (!) van het eerder dit jaar vastgelegde doel van 26%.

Samen met de bouw, natuur en andere economische sectoren kunnen we tegen een extra budget van 15,3 miljard tot een reductie van 40% komen. Volgens doorrekening van het PBL is dat in de uitvoer al zeer ambitieus. Veel van het gevraagde geld komt er, maar er wordt eenzijdig een schep tot 50% bovenop gedaan. Dat is onuitvoerbaar en gaat in de toekomst tot grote teleurstellingen leiden,” waarschuwt Van der Tak.

Klimaat kent geen grenzen
De ambities op het gebied van klimaat worden naar boven bijgesteld tot wel 60%. Boeren en tuinders werken in en met de natuur en worden dus als eerste met de gevolgen van klimaatverandering geconfronteerd. De versnellingen die worden voorgesteld vragen om extra overheidsinvesteringen – het rondschuiven van bestaande budgetten is onvoldoende.

Een kas of stal gaat al snel decennia mee en met de kleine marges kent de sector lange terugverdientijden. Koerswijzigingen op een agrarisch bedrijf kosten daarom veel tijd en geld. LTO benadrukt dat boeren oplossingen hebben, maar dat er ook grenzen zijn aan wat de sector kan doen. "We moeten voorkomen dat boeren naar het buitenland worden verjaagd. Broeikasgassen kennen geen grenzen en voor elk dier dat in Nederland verdwijnt komen er in het buitenland meer terug."

Economische doorrekening van het coalitieakkoord nodig
Transitie en verandering kan alleen met een wenkend verdienmodel. In veel plannen ontbreekt de economische component. Is er wel een duurzaam verdienmodel? Kan een familiebedrijf hiervan leven? Kunnen de hoge investeringen worden gefinancierd? “De politiek lijkt in haar hoge ambities onvoldoende rekening te houden met deze zeer reële vragen. De transitie slaagt alleen als de ondernemer er brood in ziet”, aldus Sjaak. Om tot een uitvoerbaar regeerprogramma te komen moet het coalitieakkoord wat LTO betreft eerst worden doorgerekend op de sociaaleconomische realiteit van boeren en tuinders. "Geen nieuw beleid zonder gedegen sociaaleconomische doorrekening."

"Oké Sjaak, gaan we mee aan de slag"
Voor wie tot hier is gekomen nog een draadje, zo heet dat op Twitter, van CDA'er Derk Boswijk. Hij neemt de land- en tuinbouwpunten door, maar anders dan anders.