Tholen - Het vorige Spaanse kasgroenteseizoen was nog niet eens echt afgerond of telers, kopers en verkopers zaten alweer met elkaar om tafel voor het seizoen 2021/2022. Het is het resultaat van jaren vol onzekerheid vanwege Brexit, corona en daar bovenop ook nog eens aan alle kanten alsmaar verder oplopende kosten.
Brexit is meegevallen, maar met de energiecrisis kwam er dit najaar een nieuwe zorg bij. Nóg een extra factor die van invloed kan zijn op het importseizoen dat bovendien altijd ook nog sterk van weersinvloeden afhankelijk is. Ton Bouw van The Greenery laat er begin november in vakblad Primeur zijn licht over schijnen. Lees hieronder zijn verhaal.
Op het moment dat Ton zijn visie deelt, is het seizoen al twee maanden bezig. Door de bank genomen is Spanje het seizoen toch weer vroeger begonnen, zoals de afgelopen jaren steevast het geval lijkt te zijn. Het roept de vraag op of Spanje daarmee ook (nog) beter heeft kunnen profiteren van een sneller teruglopende aanvoer van telers in Noordwest-Europa als gevolg van de energiecrisis.
Ton ziet dat niet direct. “Er is, zeker in courgettes, in Almería eerder gestart, twee weken eerder zelfs, maar dat staat eigenlijk los van de situatie in Nederland. Daar kijken telers in Almería niet naar, los van het feit dat de energiecrisis voor hen niet te voorspellen viel. De vroege start is veel meer het gevolg van goede prijzen vorig seizoen in september en oktober. Die prijzen hoopten telers deze keer bij de start van het seizoen weer te krijgen, maar dat is niet gebeurd.”
Puntpaprika valt op
Courgettes zijn een echte specialiteit van de AGF-importeur. Jaarrond zijn ze bij The Greenery/Hagé International verkrijgbaar, en niet alleen groene, maar ook gele en bolcourgettes, een specialty. “De prijzen zijn deze zomer al goed geweest. Tot nu toe kun je spreken van een redelijk normaal seizoen, al zijn de prijzen in september en oktober wel beduidend minder geweest ten opzichte van vorig jaar.” Datzelfde geldt ook voor komkommer, net als courgette een relatief korte teelt waarop telers hebben ingezet, omdat ze er in onzekere tijden meer flexibiliteit mee hopen te hebben. “Een grote areaalstijging zie ik ook hier niet, maar echt best is de start niet geweest.”
Het areaal paprika nam wel flink toe, met zo’n 10 tot 12 procent schat Ton voor Almería. “Het seizoen is redelijk normaal opgestart, dus zoals wel vaker ook met een mindere kwaliteit in het begin vanwege nog te warme nachten. Een paar goede koude nachten heeft een paprika wel nodig voor stevigheid en die waren er in het begin niet. Hierdoor liet de houdbaarheid soms nog wat te wensen over, maar inmiddels is dat probleem voorbij. De prijzen waren nog niet echt goed, maar dat is ook niet ongewoon zolang Nederland en Spanje allebei tegelijk aan de markt zijn. Nu Nederland van de markt is, liggen er extra kansen voor Spanje.”
Opvallend dit jaar is dat naast blokpaprika’s er ook flink wat extra puntpaprika is gezet, Ton schat zo’n 15 procent meer dan vorig jaar. “Deze teelt zit echt in de lift. Van een specialty kun je allang niet meer spreken.” Het areaal aubergine is gegroeid, maar niet te geweldig, net als de prijzen in de start van het seizoen. “Toen Nederland even twee weken minder product had, kon Spanje meeliften op hogere prijzen, maar dat is ook alweer genormaliseerd. De kentering zal nu gaan komen, nu Nederland van de markt is, al is aubergine er bij de start al met al nog vrij goed uitgekomen.”
Sneller minder courgettes
Extreem slecht weer is Zuid-Spanje tot begin november bespaard gebleven. Toch lopen telers al tegen de nodige problemen aan. Vooral in courgette en komkommer, ziet Ton. “In courgette hebben telers, onder meer in de regio Níjar waar veel courgettes geteeld worden, veel last van virusproblemen. In komkommer zie je het onder meer veel in de regio Motril. Het is al jaren een probleem, maar dit jaar lijkt het nog wel erger, mede ook vanwege de relatief hoge temperaturen in september en oktober. Er zijn al telers die de planten er vroeger uit hebben moeten trekken. De verwachting is hierdoor dat voor courgettes de traditionele moeilijke periode qua beschikbaarheid dit seizoen vroeger komt te liggen. In plaats van minder beschikbaarheid vanaf eind december tot half februari zou dat nu weleens al in november en december kunnen gaan spelen. Deels door het virus, maar ook vanwege de vroege start van het seizoen. Omdat het een korte, snelle teelt is, loopt de teelt ook sneller af nu. Zeker nu (in week 45, red.) al meerdere nachten met temperaturen van drie à vier graden Celsius echt koud waren. Dan staat de plant gewoon stil.”
Echte alternatieven in courgette zijn er niet zomaar voorhanden. “Je hebt niet echt concurrerende teeltlanden die dan instappen in deze tijd van het jaar. Ook Italië niet, omdat zij hun eigen productie grotendeels voor afzet in eigen land gebruiken. Je ziet dat Italië ook gewoon in Spanje koopt. Marokko start ondertussen nu ook op met courgettes, maar zij kunnen kwalitatief nog niet op tegen Spanje.”
(Nieuwe) Kans voor Spaanse komkommer
Waar courgettes ’s winters maar weinig elders te krijgen zijn, ligt dat in tomaat en inmiddels ook in komkommer anders. Telers in vooral Nederland, maar ook in andere Noordwest-Europese landen hebben geïnvesteerd in belichting. In tomaat al geen noviteit meer, maar in komkommer nog wel. “Als je mij vier maanden terug gevraagd had wat dat zou betekenen voor telers in Spanje, had ik gezegd dat Nederlandse supermarkten veel meer voor belichte komkommers gaan kiezen. Nu de energieprijzen vrij plotseling zo zijn gestegen denk ik echter dat die omslag misschien toch niet zo abrupt gemaakt kan worden. Supermarkten zien dat lokale productie niet altijd betrouwbaarder is nu er telers zijn die deze winter toch niet telen. Ik verwacht in de toekomst dat er daarom toch meer voor risicospreiding gekozen gaat worden en daar kan Spanje van profiteren. Niet in tomaat, maar zeker wel in komkommer, al blijft het nog wel afwachten. Voor dit seizoen zijn er partijen die, nu er minder belichte komkommers zijn, alsnog naar Spanje zullen komen.”
Vroeger om tafel
De term risicospreiding is gevallen. Het is zeker geen nieuwe term, maar in het licht van de actualiteit de afgelopen jaren is iedereen (opnieuw) van het belang van het goed afdekken van risico’s doordrongen. “Ik merk dat er veel vroeger afspraken worden gemaakt. Waar dat normaal in mei of juni gebeurde, gebeurde het dit jaar al in april. De afspraken voor de programma’s worden eerder gemaakt. Ik zie dat wel als een corona-effect, net als de toegenomen focus op supermarkten. Je ziet de horeca, ook in Spanje, wel opkrabbelen, maar toch zoekt men nu meer vastigheid. Mensen hebben gezien wat er met de prijzen gebeurt als je niets vastlegt en dan plotseling met een gigantische vraag geconfronteerd wordt. Dan betaal je de hoofdprijs, als je überhaupt aan product kunt komen. Iedereen kent de beelden van lege schappen nog.”
Andersom zoekt ook de teler vastigheid. “Alle materialen worden duurder, kunstmest dertig procent, energie tweehonderd procent zelfs. Qua verbruik zijn de meeste kassen in Spanje onvergelijkbaar met Nederland, maar ook de machines in de loods en de koeling slurpen elektriciteit. Daar kan zelfs zonne-energie niet altijd tegenop.”
Juist in tijden van extremen betalen de investeringen die gedaan zijn in een goede onderlinge relatie zich uit, merkt Ton. “In ons geval investeringen die al dertig, veertig jaar geleden gestart zijn, toen wij pionierden met import uit Spanje. Door in goede én in slechte tijden product af te nemen bouw je vertrouwen op en dat betaalt zich in crisistijden uit.”
Naakte komkommers
Met het nog vroeger maken van afspraken en het invullen van programma’s moeten de Spaanse telers rekening houden. Maar kunnen zij dat wel, als ze toch ook elk jaar lijken te reageren op successen uit voorgaande jaren, zoals dit jaar nog met courgettes?
“Ja, je maakt geen afspraken zonder de teler. De teler zet ook niet zomaar iets, net al dat het op de bonnefooi handel naar Nederland sturen ondertussen steeds minder voorkomt. Wel heeft de teler altijd een stukje vrije ruimte als buffer om klappen op te vangen. Maar dat betekent alsnog niet dat wanneer je pas in september of oktober, last minute, met de vraag naar product aanklopt, dat product ook nog te krijgen is. Of het is er wel, maar niet meer voor de gewenste prijs of conform de specificaties die jouw klant wil.”
Die specificaties, die zijn steeds belangrijker aan het worden, merkt Ton. “Vanuit de hoek van de grote Duitse supermarkten merk je bijvoorbeeld dat daar nu definitief ook ‘s winters wordt gekozen voor naakte komkommers, zonder plastic seal.”
Serieuze machines
Bij het verwerken van een product, met of zonder verpakking, komt ondertussen, ook in Spanje, steeds meer automatisering kijken. Het viel Ton dit jaar bij een bezoek écht op. Een belangrijke oorzaak zijn de gestegen minimumlonen. “Waar je bijvoorbeeld eerst een tiental mensen of zelfs meer bezig zag in het verpakkingsproces van een courgette, zie je dat dat aantal met gebruik van machines flink omlaag kan. Mensen worden schaarser, willen ook soms met de toegenomen rechten die ze hebben niet meer in de kassen of in de magazijnen werken en hierdoor komen machines in beeld. En serieuze machines, hè, machines die je ook in Nederland niet zomaar overal tegenkomt. Zulke machines maken het inmiddels mogelijk om conform alle specificaties op verpakkingsgebied te werken. Ook in verband met de toename van online bestellingen een vereiste.”
Een andere maatregel op arbeidsgebied is het inperken van de maximum arbeidsduur. “Nu die grens dichtbij de veertig uur per week ligt, zie je dat in de magazijnen er al meer in ploegendiensten wordt gewerkt om de verloren flexibiliteit op te vangen.”
Marokkaanse concurrentie
Bij concurrent Marokko speelt die arbeid nog minder. Het kostenplaatje is er anders. Dat steekt, zeker in Spanje, dat in een flinke concurrentiestrijd met het Noord-Afrikaanse land verwikkeld is als het over kasgroenteteelt gaat. Bekend is de gestage daling van het Spaanse areaal tomaat en ondertussen de groei van de tomatenteelt in Marokko, maar stilaan groeit ook de teelt van andere kasgroenten.
“In aantallen stelt het los van tomaat nog altijd niet zoveel voor, maar er is wel groei. Courgettes uit Marokko heb je al een tijdje en concurreren met Spanje doen ze ook, maar aan de beschikbaarheid, kwaliteit en de volumes van Spanje kan men nog lang niet tippen. Komkommers heb je ook wel, maar die gaan niet naar de Noordwest-Europese markt. Paprika was ook nooit zoveel, maar hier zie je wel wat ontstaan. Onder meer telers uit Spanje en ook uit Israël zijn begonnen met het opzetten van paprikateelten, maar het grote voordeel van goedkope arbeid zoals in tomaat en in mindere mate ook courgette, speelt in paprika minder.”
Met dat lange seizoen en gunstige klimaat met volop zon blijft Spanje, met of zonder groei in Marokko en met of zonder toenemende belichting in Noordwest-Europese kassen, een speler van formaat. “Als er tekorten zijn, dan zul je mensen altijd naar Spanje zien kijken. Dat zie je ook nu weer, nu er problemen in de belichte teelten zijn, maar ook deze zomer met de overstromingen in onder meer Duitsland en Zuid-Limburg, waarbij veel courgettes verloren gingen. Automatisch wordt dan naar product in Spanje gezocht, bijvoorbeeld naar onze jaarrond courgettes. Ik ben er dan ook van overtuigd dat wanneer Spanje laat zien wat ze kan, en dat is met bijvoorbeeld mechanisering steeds meer, dat klanten ook terug zullen komen. Misschien niet volledig, maar als aanvulling op lokaal product zeker. Ondertussen zoekt Spanje zelf ook steeds beter haar eigen weg, vergis je niet. Waar men pakweg tot tien, vijftien jaar terug sterk op Nederland leunde, is die afhankelijkheid minder aan het worden. De goede relaties met Spanje blijven echter en die zijn het belangrijkst, zo zie je in deze tijden maar weer.”
Dit artikel verscheen eerder in editie 11, 35e jaargang van vakblad Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl
Voor meer informatie:
Ton Bouw
The Greenery
t.bouw@thegreenery.com
www.thegreenery.com