Tholen - Nu het winter wordt, groeit de sla weer warm en droog in de kas. Tenminste, als de teler het aandurft om deze winter sla in de kas te telen. De recente hoge prijzen voor gas en elektriciteit kunnen ervoor zorgen dat telers deze winter een keer overslaan. Of dat zo is en wanneer het dan spannend wordt, vroegen we voor in vakblad Primeur bij diverse veilingen. Lees hieronder hun voorspellingen van begin november.
Het blijkt dan al snel dat het nog lastig is om te voorspellen wat er verderop dit najaar en vooral komende winter gaat gebeuren. “Ik kan allerlei theorieën geven, maar omdat het van teler tot teler verschilt, heb ik er momenteel nog weinig zicht op,” vertelt Benny Cuypers, divisiehoofd bladgewassen en vollegrondsgroenten bij coöperatie BelOrta. Hij kan zich voorstellen dat bepaalde telers deze winter besluiten minder energie te steken in hun teelt. Als dat zo is, is het goed mogelijk dat de productie trager verloopt, zeker in de donkerste en koudste periode van het jaar.
In de kas bij een slateler die levert aan REO Veiling
Kosten spreiden
Voorzitter René Simons van Veiling Zaltbommel sprak al in het begin van de energiecrisis begin oktober de verwachting uit, dat sla als vaak kortere teelt gevoeliger kan zijn voor de gevolgen van de hoge kosten. “In tegenstelling tot bij kasgroenten zoals tomaat, waar ze jaarrond telen en de stookkosten over een langere periode kunnen uitsmeren, is dat bij sommige slatelers anders. Onder de telers die bij ons aanvoeren zijn er telers die zomers bonen of komkommers telen en vervolgens ’s winters sla of andijvie. Zeker als zij hun gasprijzen niet vastgelegd hebben, bestaat de kans dat de kas leeg laten liggen minder risicovol is dan telen tegen mogelijk hele hoge kosten die je in je verkoopprijs niet terugziet.”
De voorzitter van de veiling, zelf zachtfruitteler, heeft opdracht gegeven te inventariseren wat de gevolgen voor de aanvoer op de klok kunnen zijn. “Bij aardbei verwachten wij geen grote problemen bij ons, omdat de meeste telers daar hun gas vast hebben liggen. Met een eigen warmtekrachtkoppeling kunnen zij dan ook stroom opwekken voor hun belichting.” Wel bestaat hier de kans dat er meer product naar het voorjaar opschuift en er dan grotere pieken in de aanvoer ontstaan, omdat product samenvalt met tunnelteelten, schat René in.
Accordeoneffect
Met eenzelfde ‘accordeoneffect’ waarbij meerdere plantingen straks in het voorjaar samenkomen, houdt ook Rik Decadt, directeur Productie bij REO Veiling in Roeselare, rekening. “In de koudste en donkerste periode in de winter groeit sla relatief langzaam. Het verschil tussen plantingen eind januari of iets verderop in februari maakt dan weinig verschil. Het is best mogelijk dat als de traditionele schema’s losgelaten worden er begin april meer product opeens samenkomt.”
Overigens niet alleen in sla, maar mogelijk ook voor andere producten. “Bijvoorbeeld bij telers die komkommer met sla in de winter afwisselen. Als zij besluiten geen sla te telen deze winter en daarna later met komkommer te starten, zullen we in het vroege voorjaar minder komkommers hebben.”
Bladgewassen, waaronder sla uit de kas, zijn bij Veiling Zaltbommel een relatief klein product. Dat maakt de situatie er, ten opzichte van de grotere productgroep die aardbeien is, net iets anders op voor de veiling, geeft René aan. “Met bladgewassen hebben wij minder afspraken lopen. Wij hoeven bijvoorbeeld niet wekelijks sla te leveren en zitten hierdoor wat ruimer in ons jasje. Wel hebben we elk jaar ’s winters trouwe klanten die bij ons sla afnemen. Die willen we natuurlijk wel graag beleveren met mooie producten van onze telers.”
December, januari en februari worden wat dat betreft spannend, schat René in. “Dan kan het zijn dat we even moeten kijken hoe we het gaan invullen en oplossen. Je wilt je klanten wel kunnen bedienen.” In andijvie ziet René dat de najaarsandijvie, die weinig gas nodig heeft, ‘gewoon’ doorloopt. “Onze telers die net na nieuwjaar planten, gaan de planning niet omgooien en zien het voorjaar met vertrouwen tegemoet.”
Kas als voordeel
Het goed bedienen van klanten, dat willen ze uiteraard ook bij BelOrta, geeft Benny aan en liefst tegen ‘mooie prijzen’ voor zowel teler als koper. Of die er komen, hangt echter lang niet alleen af van hoe de teelt hier loopt. “Ook de aanvoer uit Zuid-Europa is van serieuze invloed op de markt. Als bijvoorbeeld Italië veel product heeft en veel op Duitsland af kan zetten, dan kan dat de prijzen beïnvloeden en nadelig zijn voor onze telers hier.”
Ook Rik noemt Italië als voorname concurrent. “Rond Napels telen ze veel sla, vaak in onverwarmde serres, waardoor het energieverhaal daar niet zo speelt. De exacte weersituatie daar ken ik momenteel niet, maar wel weet ik dat het areaal daar niet verder is uitgebreid. Wel zie je daar steeds meer telers die babyleafs telen die machinaal geoogst worden, maar in de zware kropsla zijn wij hier in België specialist.”
Waar veel aanvoer uit Italië of andere zuidelijke landen effect op de markt hier kan hebben, is het uiteraard andersom ook zo, dat minder aanvoer, bijvoorbeeld door slecht weer in andere teeltregio’s, kansen geeft. Zulk slecht weer komt vrijwel jaarlijks weleens voor, zo leert de recente geschiedenis met in oktober nog noodweer in bepaalde teeltregio’s in Italië, deze zomer overstromingen in Duitsland waarin veel buitensla sneuvelde en de prijzen flink opliepen en vorig jaar nog hevige sneeuwval in onder meer Spanje. “Op die momenten zijn telers met sla in de kas hier in het voordeel, al is het lastig hier van tevoren op in te spelen natuurlijk,” geeft Benny aan. “Je moet wel poten om te kunnen leveren als het nodig is.”
Eén van de slatelers die levert aan REO Veiling
Aanvoer op peil
Bij REO Veiling verwacht Rik tot Kerst weinig verschuivingen, maar daarna zullen sommige kassen waarschijnlijk even leeg blijven liggen. “Of telers die keuze maken, zal veel afhangen van hun gascontract. Als ze een goed contract hebben, zullen ze sneller geneigd zijn door te telen deze winter dan wanneer ze tegen relatief hoge prijzen moeten stoken.”
Naast teelt in de vollegrond in de kas zijn er stilaan ook telers met teelt op water. Rik schat in dat zij veel moeilijker tijdelijk kunnen stoppen met telen deze winter, omdat de investeringskosten in teelt op water aanzienlijk hoger zijn en die kosten verdient een teler het best terug door te telen. “Bij de teelt op water zijn er inmiddels wel telers met een warmtekrachtkoppeling waardoor zij zelf stroom opwekken om mee te belichten. Dat helpt hen. En anders zullen er allicht aanpassingen in belichtingsschema’s worden gedaan om de kosten te drukken.”
De uitdaging is voor de veilingen om de aanvoer zo goed en zo kwaad als het gaat op peil te houden, zoals René al schetste. Rik zag bij REO de laatste jaren het areaal kassla na een gestage daling stagneren. Nu echter de energieprijzen flink zijn gestegen, vreest hij dat er weleens een beetje areaal verloren kan gaan. “Niet direct dit jaar, want ik verwacht dat we daarin evenveel kroppen verkopen als vorig jaar, maar mogelijk gaan we komend jaar wel minder kroppen kunnen verkopen.”
Zoals altijd hebben de telers die in het geval van tegenslagen in de slateelt elders op het juiste moment sla kunnen leveren, de beste kansen om te profiteren van mogelijk stijgende prijzen. Daarbij maakt het bij BelOrta niet uit of een teler op de dagmarkt of via voorverkoop verkoopt. Benny: “Wij bieden allebei aan of een combinatie van beide. Omdat bij ons de klokprijs altijd leidend is, maken telers met sla in de kas bij een krappe markt in alle gevallen dan kans op die hogere prijs.” Maar of die er gaat komen, dat is van veel factoren en de individuele keuzes van elke teler afzonderlijk afhankelijk, zoveel is duidelijk.
Dit artikel verscheen eerder in editie 11, 35e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
benny.cuypers@belorta.be
info@veiling-zaltbommel.nl
rik.decadt@reo.be