Onlangs heeft het NMI in opdracht van de BVOR een kritisch rapport over bokashi uitgebracht. Agriton, ontwikkelaar van het 'bokashi-concept, stelt dat het onderzoek slecht is uitgevoerd. Men wijst er in een reactie op dat 'de bokashihopen niet juist zijn opgezet'. "Beoordelingen, metingen, en monsternames van het eindproduct blijken bovendien niet door NMI, maar door de BVOR zelf te zijn uitgevoerd."
“Zes van de zeven bokashihopen zijn niet representatief voor het maken van goede bokashi”, is Jan Feersma Hoekstra, technisch directeur bij Agriton van mening. “Wij hanteren heel specifieke richtlijnen voor het opzetten van een hoop, en wilden daarom bij het opzetten aanwezig zijn. Agriton is bij twee hopen geweest en heeft daar geconstateerd dat het ingangsmateriaal van zeer matige kwaliteit was." NMI geeft aan dat alle bedrijven bij Agriton informatie hebben ingewonnen over het opzetten van een bokashi-hoop en dat de instructies nauwkeurig zijn opgevolgd. "Het rapport wekt een andere indruk. Om bokashi te maken moeten verse organische resten worden gebruikt. Geen materiaal dat al verrot is, of lange tijd opgeslagen is geweest. In het rapport van het NMI staat, dat de hopen pas in de periode van oktober tot januari zijn opgezet. Blad valt tot half november en gras wordt eerder gemaaid. Een deel van dit materiaal moet dus al een behoorlijke tijd op een hoop hebben gelegen en wordt dan warm. Je kunt op foto’s in het rapport zien dat het materiaal al half vergaan is. Dat fermenteert echt niet meer.”
Temperatuur te hoog
Bokashi is een systeem zonder zuurstof, dat na vier weken al stabiel van temperatuur wordt. De temperatuur in een bokashi hoop wordt nooit warmer dan 40 graden en zakt al na een week. “In het rapport lezen we dat bij één bedrijf helemaal geen temperatuur is gemeten. En bij slechts twee hopen verloopt de temperatuur zoals het hoort bij fermentatie. Bij andere pilots loopt de temperatuur zo hoog op dat de bokashi hoop nooit goed zuurstofloos kan zijn afgedekt en het materiaal is gaan composteren.”
Geen vergelijking
Bij een vergelijkende proefopzet moet men uitgaan van identiek beginmateriaal dat verdeeld wordt in twee hopen. Eén ervan wordt behandeld en de andere hoop niet. Die methode is in dit onderzoek gevolgd, maar uit het rapport blijkt echter dat niet alle hopen vooraf waren bemonsterd. In die gevallen kan er dus geen vergelijking worden gemaakt tussen het begin- en eindproduct en tussen behandeld en onbehandeld. Het NMI moet nog veel leren over bokashi maken. Dit is ook het geval bij de BVOR”, vertelt Feersma Hoekstra. “De leden van de BVOR zijn zonder meer goede composteerders, maar hebben helaas nog weinig weet van fermenteren."
Kosten
Ook wordt in het rapport gezegd dat bokashi maken duur is. In het rapport staat dat de toevoegmiddelen het fermentatieproces duur maken, terwijl dat niet leidt tot een beter product. “Wat is duur?,” zegt Feersma, Je kunt twee maal zoveel oppervlak met bokashi bedienen aan organische stof dan met compost. Dus is het eigenlijk goedkoper dan compost. En ik denk dat daar de schoen bij de BVOR wringt,” besluit Feersma.
Het rapport van NMI is hier te vinden.
Voor meer informatie:
Agriton
+31 (0)561 433 115
info@agriton.nl
www.agriton.nl