Tholen - De vijftiende BioBorrel vond gisteren online plaats. Veel van de vaste aanwezigen weten de BioBorrel ook via de digitale weg te vinden. Er waren in totaal zo'n 80 deelnemers, waaronder ook diverse nieuwkomers. En er was zelfs een gast uit Frankrijk bij. De opening werd heel toepasselijk onderbroken door het slaan van een ouderwetse klok op de achtergrond. 'Technisch stewardess' Hanna Timmer legde vervolgens uit hoe de deelnemers de meeting zelf vorm konden gaan geven. In de presentatie werd uitgebreid aandacht geschonken aan de landbouw- en voedseltransitie zoals de Transitiecoalitie Voedsel voor ogen heeft. Hoe ziet de route naar een vitaal platteland, gezonde bodems en duurzame voedselproductie er volgens Willem Lageweg en Jan Willem Erisman uit?
Deuk in een pakje boter
Esther Molenwijk vertelde in de inleiding over de bijzondere timing van deze borrel, zo net voor de verkiezingen, waarin landbouw stevig op de agenda staat. Ze introduceerde daarna kort Jan Groen, de nieuwe voorzitter van de BioBorrel en Eymert van Manen introduceerde het thema. "We hadden onszelf voorgenomen om vlak voor de verkiezingen echt iets te doen waarmee we een deuk in een pakje boter kunnen slaan." Carola Schouten ging helaas niet in op de uitnodiging, gaf hij aan.
Onder het mom van 'Alle hens aan dek voor het nieuwe kabinet!' presenteerden Willem Lageweg (directeur Transitiecoalitie Voedsel en mede-initiatiefnemer van de Boerenraad) en Jan Willem Erisman (hoogleraar Environmental sustainability, Universiteit Leiden) hun plan. Wat is volgens hen de route naar een vitaal platteland, gezonde bodems en duurzame voedselproductie? Het plan hadden ze overigens eerder die ochtend bij de SER gepresenteerd. "Hiermee bieden diverse partijen verschillende opties voor Schouten", aldus Jan Willem.
Esther Molenwijk, Willem Lageweg en Jan Willem Erisman.
Samenwerking en het organiseren van een langetermijn aanpak staan in de transitie hierbij voorop, er zijn immers zoveel verschillende partijen betrokken bij de inrichting van het landschap. Een brede coalitie, waar deze mannen ook deel van uitmaken, deed onlangs in Trouw al een eerste voorstel hiervoor.
Rupsen en vlinders
Willem vertelde allereerst dat het huidige landbouwvoedselsysteem eigenlijk failliet is. Het bestaande systeem loopt ten einde, maar dit vormt wel de bron voor de visie die de komende tijd het beeld gaat bepalen. "Wij willen niet natrappen en beschuldigen, maar ons richten op de vlinders die moeten ontstaan en proberen daar de rupsen in mee te krijgen." De coalitie bestaat uit zo'n 200 partijen. Het is een lanceerplatform voor initiatieven, zoals de Boerenraad en Taskforce Korte Keten.
De Transitiecoalitie Voedsel wil de systeemproblemen aanpakken. "Vanuit ruimtelijke oriëntatie zijn we tot deze oproep gekomen", vertelt Willem. De groep pleit voor 'samen werken aan regie op ruimte' en van een middelenbeleid overgaan naar een doelenbeleid met heldere uitgangspunten, met een stevig budget. "Dit aan de hand van een sterke landelijke regie, co-creatie en een gebiedsgebonden aanpak." Het doel is om de leefomgeving van het landelijke gebied te verbeteren (gevarieerde landschappen, biodiversiteit, gezonde bodems, duurzame voedselproductie enzovoorts). Dit door een toekomstbestendige verdeling van de schaarse ruimte, binnen wettelijk vastgelegde doelen (klimaat, stikstof, biodiversiteit, natuur, lucht en water).
Allocatie en KPI's
Jan Willem sprak vervolgens over de allocatie van de grond. De functie van de grond moet passen bij de omstandigheden aldaar. "Doe de dingen in de gebieden waar ze het beste passen. We gaan teveel uit van de maakbaarheid en moeten de bodem juist zo optimaal mogelijk gebruiken. Daarbij kijkend naar bijvoorbeeld de landschapselementen, het bodemtype en de beschikbare hoeveelheid water." Hij pleitte voor diverse fondsen, waaronder een stikstoffonds en borgstellingsfonds. De laatste zorgt door krediet- en garantieregelingen voor een risicoafname voor de boeren. "Kijk bijvoorbeeld naar garantieregelingen voor wanneer de boer verduurzaamt. Hij moet hierdoor niet in de knel komen."
Met KPI's (Kritische Prestatie Indicatoren) kunnen we volgens Jan Willem toe naar een beloningssysteem voor boeren die goed bezig zijn. "Hierbij kan je de boer integraal sturen. Prestaties koppelen we aan beloningen en de KPI's geven de basiskwaliteit weer van waar je naar toe wilt. Het gaat om een set van KPI's die er voor zorgt dat je de goede kant op beweegt, met factoren waar de boer goed op kan sturen."
Landschapscommissaris
Willem vertelde vervolgens nog meer over de regie en uitvoering. "We gaan voor een breed gedragen maatschappelijk akkoord. Wij pleiten er voor om de Rijksoverheid een sterkere rol te geven. Wel vraagt dit om veel betrokkenheid en inbreng van de mensen in de gebieden." Het is een combi van een top-down en bottom-up aanpak. "Beide zijn nodig. Met het Burgerberaad G1000 Landbouw willen we alle lagen van de bevolking hierin betrekken en een brede boer-burgerdialoog tot stand brengen. Er is sturing nodig, daarbij denken we aan een
coördinerend minister voor Ruimte, Natuur en Landbouw. En een Landschapscommissaris, gedurende circa 20 jaar, met een budget van 2 miljard per jaar om uiteindelijk de omslag naar een duurzaam ruimtegebruik en toekomstbestendige landbouw mogelijk te maken."
True pricing
In 'breakout sessies' gingen de aanwezigen vervolgens in gesprek over drie vragen (zie de slide hieronder). Dit gebeurde in kleine groepjes (rond de 5 personen). Hieruit kwamen allerlei tips. Meino Smit (volgens Willem één van de kanjers waar hij ook nog veel van kan leren) opperde bijvoorbeeld een CO2-heffing die je elk jaar met een paar procent verhoogt, in alle stappen van de keten. True Pricing kwam verschillende keren aan bod als belangrijk instrument voor de bewustmaking van de consument. Willem: "Wij zijn vol voor een true pricing systeem. Je zou ook op kunstmest en veevoer heffingen kunnen leggen, die raken de consument indirect. We zien zeker iets in consumentenheffingen, maar ook aan het begin van de keten."
Pionieren en aansluiten bij grote partijen
Essentieel is ook dat de consument moet gaan begrijpen hoe de transitie in elkaar zit. Daarvoor is het aan te raden om de transitie in de basis zo simpel mogelijk te maken. Diverse deelnemers vroegen zich ook af of we überhaupt ergens kunnen komen met grote partijen zoals FrieslandCampina en de Rabobank er bij. Willem: "Wij kiezen er voor om in beide werelden te gaan staan, zowel bij de pioniers als bij de grote partijen die moeten veranderen." Hij waakt ook voor te hoge verwachtingen. "De bestaande krachten zijn nog heel dominant. Maar het is een illusie dat je door alleen in jezelf te investeren verder komt."
Hij benadrukte ook nog het belang van het aanjagen van de bio-consumptie. "Anders krijg je een prijsval. Maar ook voor anderen moet er een oplossing gevonden worden." Jan Willem: "De KPI's zijn heel geschikt voor beloning van bio-boeren. Ik zou zeggen: doe er je voordeel mee."
Voor meer informatie: www.debioborrel.nl