Tomatenbronsvlekkenvirus of Tomato Spotted Wilt Virus (TSWV) is een van de vervelendste virussen in de paprikateelt van dit moment. Het komt wereldwijd voor en heeft zich al langere tijd in Nederland gevestigd.
En niet alleen paprikatelers hebben er last van. TSWV is een bedreiging voor zowel groentegewassen als sierteelt. Een serieus probleem dus. Fytopatholoog Daniël Ludeking van Rijk Zwaan Nederland beantwoordt vragen over TSWV.
Wat is het?
"TSWV behoort tot de groep Orthotospovirussen. Een virusdeeltje bestaat uit drie stukken erfelijk materiaal (RNA), met op ieder stuk verschillende functies. Orthotospovirussen hebben gewas nodig om te bestaan, ze leven dankzij celprocessen van een plant. TSWV weet bijvoorbeeld een plant zo te beïnvloeden dat deze de deeltjes vermeerdert, het cel-naar-cel-transport regelt en de aanmaak van een eiwitomhulsel realiseert. De drie RNA-deeltjes en het eiwitomhulsel vormen gezamenlijk één bolvormig virusdeeltje. In een geïnfecteerde plant zijn er miljoenen van aanwezig. Buiten de plantencel zijn de virusdeeltjes heel kwetsbaar en nauwelijks in staat om te overleven.
Alle orthotospovirussen hebben gemeen dat ze worden overgedragen door trips en een soortgelijke opbouw hebben. TSWV is niet het enige virus dat paprika kan aantasten. In Nederland komt bijvoorbeeld ook Impatiënsvlekkenvirus (INSV) voor. Dit orthotospovirus veroorzaakt een vergelijkbaar schadebeeld."
Hoe verspreidt TSWV zich?
"In de praktijk is er maar één mogelijkheid: trips. Om verspreiding van TSWV beter te begrijpen, moeten we dus de ontwikkeling van dit insect volgen. We weten dat het virus uitsluitend door het eerste larvale stadium van trips wordt opgenomen. En pas als het adulte (volwassen) stadium is bereikt, kan het weer worden doorgegeven. Op dat moment is de besmette trips de rest van zijn leven in staat om planten te infecteren. Het is zelfs zo dat het virus zich in trips kan vermeerderen.
Foto rechts: vergeling en misvorming
Er zijn meerdere tripssoorten die het virus kunnen overdragen. In Nederland is het veelal Californische trips (Frankliniella occidentalis) die dominant is in de kassen en zorgt voor verspreiding. Maar ook andere tripssoorten zoals de tabakstrips (Thrips tabaci) kan TSWV overdragen.
Het vervelende is dat trips zich voedt op veel verschillende waardplanten. En veel van deze waardplanten zijn ook gevoelig voor TSWV. Er zijn dus veel kansen voor de trips om TSWV op te nemen en door te geven Een paar met virus geïnfecteerde trips kan een paprikagewas infecteren. En dat kan snel gaan. Eén enkele volwassen trips kan immers meerdere planten besmetten en kasconditie doen de populatie explosief groeien. Verspreiding via werkzaamheden in het gewas is bij dit virus verwaarloosbaar."
Hoe stop je die verspreiding?
"Met een resistent ras zorg je voor bescherming tegen TSWV. Dat betekent niet dat je daarmee klaar bent. Ook met een TSWV resistent ras is het belangrijk om trips tegen te gaan. Als er geen controle is over de tripspopulatie, kan de druk zo hoog oplopen dat de teelt alsnog wordt aangetast. Vroege inzet van natuurlijke vijanden helpt. Biologische bestrijding zorgt dan dat de tripspopulatie zich niet zo snel kan ontwikkelen. Geen resistent ras? Dan is er nog meer aandacht geboden. Ook het verwijderen van met virus geïnfecteerde planten is aan te raden om de verspreiding van het virus zo veel mogelijk in te perken."
Hoe herken je TSWV?
"Het virus veroorzaakt heftige aantasting van blad, stengel en vrucht. Op het blad lopen de symptomen uiteen van vergeling, mozaïek tot necrose. Vaak zijn er typische, concentrische vlekken te zien. Naarmate de infectie vordert, kan het groeipunt misvormen en tot stilstand komen. Bij een heftige aantasting kunnen afstervende (necrotische) vlekken op de stengel worden waargenomen of kan er zelfs bladvaloptreden.
Foto rechts: hypersensitive respons
Met name de vruchtsymptomen zijn direct van invloed op de oogst en daarom erg vervelend. De paprika’s worden bont, vertonen rode, gele en groene zones. Soms met ringen en soms met een vlekkenpatroon. In sommige gevallen leidt een zware virusinfectie tot misvormde en verwrongen vruchten. Vaak is een sterk gereduceerde groei te zien bij geïnfecteerde planten. Jonge planten kunnen zelfs afsterven door het virus."
Hoe werken resistente rassen?
"Rijk Zwaan heeft een groot aantal rassen in het assortiment die resistent zijn tegen TSWV. Hun resistentie-gen (Tsw-gen) zorgt voor een absolute bescherming tegen het virus. De plant herkent het virus en zorgt voor een overgevoeligheidsreactie (hypersensitieve respons of HR) van een aantal cellen die met TSWV in aanraking zijn geweest. Deze reactie leidt tot het afsterven van de cellen, waardoor het virus zich niet verder kan ontwikkelen. Het gen zorgt daarmee voor immuniteit."
Toch komt soms aantasting voor in resistente rassen. Hoe kan dat?
"Helaas is er een isolaat van TSWV ontstaan dat het resistentie-gen kan omzeilen. Dat verklaart waarom we tegenwoordig zo nu en dan een doorbraak van de resistentie tegenkomen. Dit speelde al langer in Spanje en andere Mediterrane landen, maar nu dus ook in Nederland. Er zijn (nog) geen rassen op de markt die resistentie bieden tegen doorbrekende TSWV.
Rijk Zwaan is daarom naarstig op zoek naar een breed werkende resistentie. Onze onderzoeksafdeling op het gebied van fytopathologie (Phytopathology Research) houdt scherp zicht op genetische diversiteit van TSWV en zoekt constant naar nieuwe oplossingen. In samenwerking met de veredelaars hopen we dat te ontwikkelen waarop iedereen wacht: een paprikaras dat beschermt tegen alle varianten van het virus. Tot dan bieden onze TSWV:0 resistente rassen de beste bescherming."
Voor meer informatie:
Rijk Zwaan Nederland
rijkzwaannederland@rijkzwaan.nl
www.rijkzwaan.nl