De ILVO-corona-enquête bij de Vlaamse boeren, gehouden tussen 27 april en 18 mei 2020, toont dat het grootste deel van de landbouwsector zowel financieel als psychisch een stevige dreun krijgt door de coronacrisis. Veel indicatoren staan op rood. De telers zeggen dat de crisis heeft ingehakt op hun welzijn, hun tevredenheid over het inkomen en hun vertrouwen in de toekomst.
Puur qua productie is het landbouwsysteem overeind gebleven. Behoudens enkele problemen met het vinden van voldoende seizoenpersoneel is de aanvoer van landbouwproducten hier op peil gehouden en bleven de winkelrekken gevuld. Ondanks dat blijken de telers op economisch vlak substantiële verliezen te lijden.
Ruim 70% van de ondervraagde telers geeft aan een lagere prijs te ontvangen voor hun verkochte landbouwproducten. Tegelijk zegt ongeveer de helft van de groep méér te moeten betalen voor grondstoffen zoals zaaigoed, veevoer of medicijnen. Bijna 40% krijgt minder hoeveelheid product verkocht.
Drie kwart is pessimistisch over de nabije toekomst en vreest een negatief cijfer binnen dit en een jaar. Investeringsplannen worden voorlopig opgeborgen. De boeren halen de broekriem aan en teren in op reserves. Bij velen verzwakt de mentale weerbaarheid en stijgt de stress.
Er zijn relevante verschillen tussen bedrijven die alles via de groothandel verkopen en zij die een deel via korte keten-kanalen handelen. Echter, de hypothese dat de korte keten de boeren behoedt voor omzetverlies wordt slechts ten dele bevestigd.
Aanleiding van het onderzoek
Het maatschappelijk debat rond de impact van de coronacrisis op de individuele telers, op de landbouwsector en op het voedingssysteem in het algemeen laait hoog op. Diverse actoren poneren meningen en schetsen nieuwe ideaalbeelden. Twee dingen ontbreken vaak in deze discussies: Het perspectief van de telers zelf en cijfermateriaal om dit perspectief te ondersteunen. Om deze gegevens op een wetenschappelijke wijze te verzamelen en klaarheid in het debat te scheppen, startte het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) eind april 2020 met een bevraging.
De ILVO-corona-enquête peilde, kwantitatief en kwalitatief, naar financiële, bedrijfsmatige en ook naar psychische veranderingen op de professionele landbouwbedrijven. ILVO mocht dankbaar steunen op de hulp van meerdere stakeholderorganisaties bij de snelle verspreiding van de enquête.
Onderstaande resultaten steunen op 674 volledig ingevulde antwoordformulieren. Deze steekproef is representatief om significante uitspraken te doen. De hier gebrachte cijfers zijn gebaseerd op wat de telers zelf rapporteren als veranderingen op hun eigen landbouwbedrijf. Hun feitelijke boekhoudingen werden niet opgevraagd of bestudeerd. De opgenomen anonieme quotes van deelnemers illustreren de grondstroom van de antwoorden, niet de uitzondering.
Economisch: donkere wolken boven het landbouwbedrijf
70 procent van de boeren zijn minder of veel minder tevreden met hun inkomen dan voor de crisis. De omzet is op evenveel bedrijven (72%) gedaald. Dat is vooral te wijten aan lagere verkoopprijzen, gerapporteerd door 73% van de respondenten, en door minder verkoop, gerapporteerd door 37% van de respondenten. (Hoe groot de daling van de omzet of van het volume verkochte goederen precies was, is niet gevraagd). 52% van de boeren ziet de prijs van aangekochte goederen en grondstoffen stijgen.
Dat de gevarenzone nadert blijkt uit het cijfer over het betalingsverkeer: voor 37% van de telers wordt het moeilijker om leningen en facturen te betalen.
Erwin Wauters (ILVO): “De gekende observatie dat telers in de voedingsketen een relatief zwakke economische positie als ‘prijsnemer’ hebben wordt in dit onderzoek duidelijk bevestigd. De individuele landbouwer heeft weinig of geen impact op wat zijn producten opbrengen. Hij ventileert daarover zijn verontwaardiging in deze enquête.”
Quote: “Het is niet normaal dat aan de ene kant de kosten stijgen en aan de andere kant de verkoopprijs van onze producten dalen (melk, vlees, aardappelen). Leveranciers die hogere kosten hebben door de corona rekenen deze gewoon door (voeder, extra vervoer, personeel). Waarom kunnen wij deze kosten niet gewoon doorrekenen als extra kost bij onze verkopen?”