In Zwitserland is retailer Migros van plan om uitsluitend nog groenten in te kopen uit fossielvrij verwarmde kassen. Groentetelers zijn daarom naarstig op zoek naar alternatieve energiebronnen om hun kassen te verwarmen. In 2018 maakte Zwitserland het warmste jaar ooit mee. De temperatuur is de afgelopen 150 jaar steeds verder gestegen en wetenschapper Christoph Raible van het Oeschger Centre for Climate Research (OCCR) van de Universiteit van Bern berekende dat de temperatuur de komende decennia met nog eens twee graden zal stijgen als er nu geen maatregelen worden genomen.
Bijna even belangrijk is het feit dat de neerslag in de toekomst extremer zal worden, zei de onderzoeker tijdens een bijeenkomst van groententelers in Posieux. Zelfs de klimaatdoelen, die in Parijs werden vastgelegd, zijn gebaseerd op een temperatuurstijging van slechts 1,5 graad. Maatregelen ter bescherming van het klimaat, zoals de reductie van de CO2-uitstoot zijn volgens de onderzoeker dan ook waardevol voor de toekomst van de landbouwsector.
Piekbelasting dekken is het probleem
De grote retailketen Migros maakte begin 2019 het baanbrekende nieuws bekend dat zij vanaf 2025 alleen nog maar Zwitserse groenten en fruit uit fossielvrij verwarmde kassen zal inkopen. Sindsdien is de Zwitserse glastuinbouwsector actief op zoek naar CO2-neutrale alternatieven voor gas en olie om hun kassen te verwarmen. Het zou relatief eenvoudig kunnen zijn om de basislast te dekken met houtverwarming. Het punt is echter het dekken van de piekbelasting, dat wil zeggen de energie die voor korte periodes in grote hoeveelheden nodig is, wanneer het bijvoorbeeld plotseling erg koud wordt buiten. Met hout kan de basislast voor 75% tot 90% worden gedekt, zegt energiedeskundige Martin Steiger van DM Energieberatung AG. Dit percentage is afhankelijk van de omvang van de opslagfaciliteit.
Hoge investeringskosten
De basislast die kan worden gedekt door een grondwater-warmtepomp is aanzienlijk lager. De investering is echter wel stukken hoger dan van de oude verwarmingssystemen op fossiele brandstoffen. Steiger noemt een kassencomplex van vier hectare dat €2 mln kan besteden aan houtverwarming of €1,6 mln in een warmtepomp, waarmee in slechts 80% van de fossielvrije basislast worden voorzien. Door de energievoorziening 100% met houtverwarming te dekken, zouden de extra kosten tijdens piekbelasting per kilowattuur exorbitant hoog worden. Dit is economisch gezien niet haalbaar," aldus Steiger.
Hoe kan de piekbelasting dan wel op een redelijke manier worden gedekt? Bijvoorbeeld met biogas, wat een dure oplossing is. Importeren is niet logisch omdat dit in Zwitserland niet als CO2-neutraal wordt beschouwd. De bio-olie FAME (Fatty-Acid-Methyl-Ester) zou een andere mogelijkheid zijn en kan worden gestookt in bestaande olieboilers. Deze oplossing is echter vrij duur en het merendeel ervan zou moeten geïmporteerd.
Een andere mogelijkheid zou het gebruik van districtsverwarming zijn, mits er sprake is van een aansluiting op een nabijgelegen pijpleiding. Sommige kassen in Zwitserland worden al verwarmd door middel van warmte uit verbrandingsinstallaties, hetgeen eveneens wordt beschouwd als CO2-neutraal. Ook hier bestaat er onzekerheid over het feit of deze energie ook in de toekomst zal blijven worden beschouwd als zijnde CO2-neutraal.
Nauwelijks gebruik van aardwarmte
De wijdverspreide toepassing van aardwarmte in Nederlandse kassen, heeft nog geen voet aan de grond gekregen in de Zwitserse glastuinbouwsector. Het familiebedrijf Grob experimenteert al tien jaar met het verwarmen van kassen via een 1.500 diepe put op haar bedrijf in Schlattingen. Sindsdien kampt het teeltbedrijf met regenslagen. Het valt dan ook nog te bezien of de kassen van Grob ooit met aardwarmte kunnen worden verwarmd. "De bodem in Zwitserland is te heterogeen en niet in kaart gebracht, waardoor de financiële risico's van boren zeer hoog zijn, zegt energiedeskundige Karl-Heinz Schädle. Op de korte termijn ziet hij de beste kansen voor geothermische energie voor seizoensopslag of het dekken van de basislast.
Niet te hoge temperaturen
Stefan Müller, teler van biologische groenten uit Steinmaur gebruikt in zijn kassen al ruim 15 jaar een houtverwarmingssysteem. Dit systeem vereist hout van goede kwaliteit. Müller neemt zijn houtsnippers momenteel af bij een lokaal houtbewerkingsbedrijf, waarvan zo'n 65% tot 70% uit gedroogd hout bestaat. "Droger hout kan echter tot oververhitting leiden en beschadiging van de vuurvaste stenen veroorzaken, die erg duur zijn om te vervangen. De opslagtank van 100.000 liter zorgt dat de verwarming grotendeels gegarandeerd is maar hij beschikt ook nog over een oliegestookt systeem voor wanneer de temperaturen buiten ineens sterk dalen. Hij benadrukt dat het inkopen van grondstoffen steeds moeilijker wordt nu de belangstelling voor houtverwarming steeds verder toeneemt. Hij raadt nieuwkomers aan om langetermijncontracten aan te gaan om enige zekerheid over hun kosten te houden.
Combinatie van hout en gas zou ideaal zijn
Jeremy Rolle van de universiteit van Applied Sciences in West-Zwitserland in Freiburg, presenteerde het Innoserre-project, dat sinds 2017 gericht is op onderzoek naar Innovatieve en klimaatvriendelijke oplossingen voor de energievoorziening van kassen. Diverse combinaties van hout, natuurlijk gas, biogas werden vergeleken. CO2-bemesting in kassen speelt een grote rol binnen dit project. Conventionele verwarmingssystemen op gas hebben dit probleem op slimme wijze opgelost door de CO2 van de verbranding van gas te gebruiken als meststof. Bij biogas is dit aandeel veel lager. Bij houtverwarmingssystemen, warmtepompen of districtsverwarming is hier helemaal al geen sprake van en moet dit worden tegen hoge prijzen worden afgenomen als industrieel CO2.
In een vergelijkende studie leverde de combinatie van hout en gas de beste resultaten op met betrekking tot het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en het verlagen van de kosten. Als alleen het criterium van de reductie van broeikasgassen mee zou tellen dan zou deze oplossing met industrieel CO2 uitmuntend zijn. Deze oplossing wordt ook niet geteld CO2 belastend voor het klimaat. Dit proces zou de productiekosten van bijvoorbeeld tomaten echter fors opdrijven en het valt nog te bezien of klanten bereid zijn deze hoge prijzen te betalen.
Verwarmingsnetwerk in Seeland
Als alles volgens plan verloopt dan zullen groentetelers in het tuinbouwgebied in Ried, nabij Kerzers, vanaf 20121 verwarming kunnen krijgen via een pijnleiding van een nieuw verwarmingsnetwerk. Het project bestaat uit een verwarmingssysteem met twee houtgestookte boilers met een totale opbrengst van 4.800 kW die voorziet in de basislast en een gasboiler van 2.500 kW. Daarnaast is er al een bestaande opslagcapaciteit van 1.800m3 in de kassen. Buiten de kassen kunnen ook woningen en kantoren in de regio op het netwerk aan worden gesloten.
Met deze capaciteit is het denkbaar dat de kassen met hout worden verwarmd, zelfs tijdens piekbelasting. De inkoop van hout is trouwens geen enkel probleem, aldus Daniel Meier van DM Energieberatung AG, die de leiding over het project heeft. Niet alleen in Freiburg maar ook elders in Zwitserland komt er meer bos bij dan er wordt gekapt, dit in tegenstelling tot in de rest van Europa. Zwitserland beschikt dan ook over de grootste houtvoorraden. De 6.000 ton CO2-uitstoot die er jaarlijks met dit verwarmingsnetwerk zal worden bespaard, staat gelijk aan de verwarming van 1.300 appartementen, de herplant van 620 hectare bos of vijf volledig bezette vluchten van Zurich naar New York en terug. Deze laatste vergelijking zet de sector echter wel aan het denken of deze investeringen wel in verhouding zijn.
Bron: Migros / BauernZeitung