Er bestaat veel verwarring over hoe je gewassen het beste kunt telen in een semi-gesloten kas. Godfried Dol, expert op het gebied van telen in semi-gesloten kassen, deelt zijn ervaringen.
Om de verschillen tussen een conventionele en een semi-gesloten kas te verklaren, bekijkt Godfried de luchtuitwisseling van een conventionele kas. In figuur 1 laat een eenvoudig diagram de luchtstromen in een semi-gesloten kas zien.
Figuur 1, luchtstromen in een semi-gesloten kas
Het groen gekleurde gebied vertegenwoordigt een volwassen tomatengewas. De rijenvormen een barrière die voorkomt dat lucht tot laag in de kas doordringt. Het grootste deel van de luchtuitwisseling vindt plaats boven het gewas in het bovenste deel van de kas. De vele ramen in het dak wisselen voldoende lucht uit om de kas op een warme zomerdag koel te houden.
Nadat de koele buitenlucht de kas binnenkomt, wordt deze opgewarmd door de zon en verlaat deze de kas als warme lucht via dezelfde ventilatieopeningen. De temperatuur in deze kas wordt grotendeels bepaald door de buitentemperatuur, de snelheid van luchtuitwisseling (ventilatieopening en windsnelheid), koelcapaciteit van het gewas en de intensiteit van de straling. Kassen met hangende goten bereiken een betere penetratie omdat de lucht door de ruimte onder de goten kan bewegen.
Figuur 2, vooraanzicht van de semi-gesloten kas
Dakopeningen of recirculatie
De ontwikkeling van een commerciële semi-gesloten kas wordt door velen beschouwd als de meest ingrijpende verandering in het kasontwerp van de afgelopen 40 jaar. In figuur 2 is de luchtstroom in een semi-gesloten kas schematisch weergegeven. Het verschil tussen de twee soorten kassen wordt meteen duidelijk.
In een semi-gesloten kas komt alle lucht vanaf de bodem de kas binnen. Om de kas te verlaten, moet alle lucht langs de planten omhoog bewegen. Dit heeft aanzienlijke gevolgen voor de transpiratie en de opname van CO2. De buitenlucht wordt door een wand van cooling pads de klimaatkamer ingezogen. De temperatuur van de lucht die de kas binnenkomt, kan maar liefst 10 graden onder de temperatuur van de kaslucht liggen. Dit wordt bereikt door een cooling pad te plaatsen op het punt waar de buitenlucht de klimaatkamer binnenkomt. De ventilatoren blazen de gekoelde lucht in de slang en de kleine gaatjes in de slang verdelen de lucht gelijkmatig over de kas.
Er zijn slechts twee manieren waarop deze lucht uit de kas kan ontsnappen: ofwel door openingen in het dak, of door recirculatie. Ventileren door het dak betekent dat de lucht naar buiten wordt geduwd. Bij recirculatie komt de kaslucht via het recirculatieraam de klimaatkamer weer binnen om weer terug in de kas te worden geblazen. De externe omstandigheden bepalen grotendeels de werking.
Figuur 3, zijaanzicht van het niet-gesloten systeem van de semi-gesloten kas
Een teler kan ook beide opties tegelijkertijd gebruiken. Wanneer de lucht naar buiten wordt geduwd, wordt dit beschouwd als ontluchting door het dak. Bij recirculatie wordt de lucht opnieuw gebruikt en werkt de kas in een 'gesloten' modus. Vandaar de naam 'semi-gesloten'. Het zijaanzicht in figuur 3 toont de luchtstromen.
Niet-circulatiemodus
Als de lucht boven het bladerdak uitkomt, wordt deze blootgesteld aan zonlicht en warmt deze op. De semi-gesloten kas heeft luchtlagen met verschillende temperaturen. Er komt koude lucht binnen aan de onderkant van de kas en er bevindt zich warme lucht aan de bovenkant van de kas, waar de temperaturen kunnen oplopen tot 40-50 graden Celsius. Als de ventilatorsnelheid te hoog is en turbulentie optreedt, kan de hete lucht naar het gewas worden getrokken. Als de temperatuur ondanks temperatuur en verdampingskoeling nog steeds stijgt, moet de ventilatorsnelheid worden verhoogd. In zonnige omstandigheden kan de hete lucht sneller opwarmen dan de ventilatoren lucht naar buiten kunnen duwen. Als de ventilatorsnelheid snel genoeg is, duwt de koelere lucht de warme laag sneller omhoog dan de zon deze kan opwarmen.
In de niet-recirculatiemodus wordt de buitenlucht gekoeld door verdampingskoeling in de klimaatkamer. De lucht die in een semi-gesloten kas in de kas wordt geduwd, is dus koeler in vergelijking met de buitenlucht die via de ventilatieopeningen een conventionele kas binnenkomt. Om dezelfde temperatuur te handhaven, heeft de semi-gesloten kas daarom minder luchtverversing nodig. De verminderde luchtuitwisseling leidt tot hogere CO2-niveaus, wat een van de redenen is waarom een semi-gesloten kas financieel gerechtvaardigd kan zijn.
Pressurisatie
Afgezien van een superieure luchtbeweging, de geforceerde luchtbeweging en koeling, biedt de semi-gesloten kas nog een aantal belangrijke andere voordelen. De ventilatoren zetten de kas onder druk. Dit betekent dat de ventilatieopeningen in het dak tegenovergesteld werken aan de ventilatieopeningen in een conventionele kas. In plaats van lucht naar binnen te scheppen, laten de ventilatieopeningen de lucht ontsnappen. In dit proces worden de dakopeningen overdrukkleppen en daardoor hoeven er minder openingen worden gebruikt.
Een typische kas heeft ongeveer 400 openingen per hectare, een semi-gesloten kas slechts 80. De positieve druk en het verminderde aantal ventilatieopeningen maken het mogelijk om insectengaas op de ventilatieopeningen te plaatsen. De luchtinlaat is ook afgeschermd, wat zorgt voor een aanzienlijk lagere insectendruk in de kas. Alle insecten die gewassen kunnen beschadigen, behalve roestmijten (en kleine tripsen), worden zo geweerd. De maaswijdte van de horren kan niet worden verkleind omdat ze dan verstopt zouden raken met stofdeeltjes. De positieve druk in de kas zorgt voor een luchtstroom naar buiten zodat het, wanneer een deur opengaat, voor kleine insecten moeilijker is om de kas in te vliegen. De verminderde introductie van insecten voorkomt geenszins volledig een uitbraak. Het maakt het echter veel waarschijnlijker dat een Integrated Pest Management (IPM) met nuttige insecten succesvol zal zijn. Luchtopeningen met horren veranderen de kansen in het voordeel van de teler.
De ventilatoren worden nooit uitgeschakeld en zorgen 's nachts voor voldoende luchtbeweging, waardoor het optreden van schimmelziekten wordt verminderd zonder te hoeven verwarmen.
Telers kiezen voor semi-gesloten kassen om het gebruik van pesticiden en fungiciden te verminderen. Het succespercentage van IPM zal hoger zijn en de weg vrijmaken voor het verminderen van chemicaliën. Dit geldt vooral in warmere klimaten waar de semi-gesloten kas kan afkoelen van 40+ graden Celsius tot onder de 30 Celsius. Naast zonwering doet de semi-gesloten kas dat ook met het geweldige verdampingskoeling die in de volgende editie wordt besproken.
Dit artikel maakt deel uit van een serie over het telen in een semi-gesloten kas. Lees hier meer over no-go's voor semi-gesloten kassen en koeling.
Voor meer informatie:
Glasshouse Consultancy
www.glasshouse-consultancy.com
Godfried Dol
LinkedIn
godfrey@glasshouse-consultancy.com
+81 80 700 94 006