"Als je het hebt over voedselveiligheid in Amerika, praat je over een ander onderwerp dan wanneer je het hebt over voedselveiligheid in Europa. In Europa gaat veilig telen over het telen zonder residuen van gewasbeschermingsmiddelen, terwijl veilig telen in Amerika wordt bepaald door de afwezigheid van pathogenen in voedsel."
Dat is wat onafhankelijke gewasadviseur Kurt Cornelissen opmerkt bij het ondersteunen van groentebedrijven in beide markten. Opvallend aan de verschillende interpretaties is hoe het telen van sla op water een oplossing biedt voor beide. "Geen wonder dat dit soort teelt wereldwijd veel aandacht krijgt", zegt hij.
Bijna iedereen is het ermee eens dat het telen van sla op water grote voordelen biedt. Welke teler zegt nee tegen een hogere opbrengst per vierkante meter, minder watergebruik en een hoger niveau van automatisering, terwijl het een betere voedselveiligheid biedt en een product dat aantrekkelijk is voor retailers en consumenten? Maar er is meer nodig dan alleen een leuke installatie om dat te bewerkstelligen.
In 1994 installeerde Hortiplan, een Belgische ontwikkelaar van geautomatiseerde teeltsystemen, zijn eerste 'Mobile Gully System (MGS)' in België, wat het mogelijk maakte om sla te telen in mobiele goten, met de wortels niet in aarde, maar in water. Deze manier van telen op water is in de loop der jaren steeds bekender geworden en sla wordt op deze manier over de hele wereld geteeld.
Scandinavië liep voorop en zicht nu 'vol'
Sla telen op water is echter afkomstig uit Scandinavië, benadrukt Kurt. "Deze manier van telen begon in Zweden, waar telers buiten het korte, reguliere zomerseizoen sla wilden telen. Telen op water werd toen snel overgenomen door omringende landen. Tegenwoordig is de Scandinavische markt rijp, met weinig ruimte voor extra investeringen."
In andere delen van Europa en in de jaren na de Zweedse introductie begon de teelt van sla op water om een andere reden. Een Belgische teler wilde een nieuw product op de markt brengen en koos voor op substraat geteelde sla - verpakt met het substraat er nog aan vast. "In het begin was de retail erg terughoudend, omdat men dacht dat dit een moeilijk product was", herinnert Cornelissen zich. "Aanvankelijk zeiden ze dat het substraat zonder specifieke reden gewicht toevoegde en potgrond en vuil in de supermarkt bracht. Later werden de voordelen op het gebied van versheid en minder productverlies duidelijk: met name het weggooien van producten is iets dat een retailer graag wil vermijden, omdat ze hier driemaal voor betalen."
Een kwarteeuw later komt een handvol Nederlandse en Vlaamse telers tegemoet aan de binnenlandse vraag naar 'levende' sla, die wordt verkocht met de wortels nog aan het gewas. De meerderheid van de telers van sla op water maakt gebruik van een MGS omdat de automatische afstand een veel hogere productiviteit garandeert en minder arbeid vergt in vergelijking met andere systemen zoals drijvende vlotten.
In de tussentijd is de markt gediversifieerd. "Traditionele sla was de belangrijkste slasoort in Nederland en België in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Alternatieve slasoorten waren er nauwelijks. Dat is tegenwoordig helemaal anders. Rode en groene eikenbladsla, lollo, romaine en ijsbergsla worden steeds populairder, en dat geldt ook voor veelkleurige sla: drie variëteiten die uit dezelfde wortels groeien - althans, zo lijkt het."
Voedselveiligheid
Maar het was niet de diversificatie van de markt die de groei van sla op water heeft gestimuleerd. Volgens Cornelissen is voedselveiligheid de drijvende kracht geworden achter de ontwikkeling van de teelt van sla op water in zowel Europa als Amerika. "Voedselveiligheid heeft echter aan elke kant van de oceaan een andere betekenis. In Amerika gaat voedselveiligheid vooral over microbiologie: de aan- of afwezigheid van pathogenen zoals listeria, E. coli en salmonella. In Europa gaat voedselveiligheid vooral over gewasbeschermingsmiddelen: de minimale aanwezigheid of zelfs de afwezigheid van residuen van gewasbeschermingsmiddelen."
Uitbraken van listeria of E. coli zijn veel vaker in de VS en Canada voorgekomen dan in Europa. Kurt weet niet zeker of dit iets te maken heeft met de kwaliteit of veiligheid van de producten. "In de VS is er minder aandacht voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen, maar veel meer voor voedselveiligheid en voedselvergiftiging. En daar houdt het niet op: telers zijn ook juridisch aansprakelijk voor de gevolgen - dus het kan geen verrassing zijn dat ze een andere focus hebben. In Europa ligt de focus bij 'voedselveilig telen' op het telen zonder gewasbeschermingsmiddelen en zijn residuen en hoe deze producten het milieu beïnvloeden een aandachtspunt van overheden, pressiegroepen en consumenten."
Sla telen op water biedt een toegevoegde waarde voor zowel de gewasbeschermingsmiddelen als de pathologische interpretatie van voedselveiligheid. Betekent dit dat sla in de toekomst op water en binnen wordt geteeld? Momenteel vindt wereldwijd het grootste deel van de slateelt nog steeds in de open lucht en de volle grond plaats. Om daarmee te kunnen concurreren, is de prijs van de installatie natuurlijk ook belangrijk.
"Kijkend naar alleen de kostprijs kunnen glastuinders nog niet concurreren met buitentelers", zegt Bram Vanthoor van Hortiplan, die volledig geautomatiseerde Mobile Gully Systems (MGS) levert aan telers over de hele wereld. "Telers komen regelmatig bij ons met het plan om op hydrocultuur over te stappen om te concurreren met buitentelers. Als je dezelfde prijs voor je sla krijgt, kun je niet met hen concurreren, en we vertellen dit meteen aan deze telers. Als teler moet je ervoor zorgen dat de koper een hogere prijs betaalt voor de zekerheid dat hij het hele jaar door een kwalitatief hoogwaardig product krijgt, dat is geteeld onder duurzame en veilige omstandigheden - wat dat ook voor jou betekent."
Een goed bedrijfsplan is van cruciaal belang voor een succesvol hydrocultuurbedrijf, vervolgt Vanthoor. "Naast aandacht voor de belangrijkste financiële aspecten kijken we daarom vooral naar hoe de teler zijn product wil verkopen. Voordat een teler een investering doet, moet hij zekerheid hebben over de verkoop en de prijs van het product. Je moet een goede marketingoperatie hebben en een verhaal aan het product toevoegen, gebruikmakend van de duidelijke voordelen van hydrocultuurteelt. En als de teler daar niet toe in staat bent, zou de teler een partner moeten hebben die dit wel kan realiseren. In navolging van deze aanpak zijn we trots dat we veel succesvolle klanten over de hele wereld hebben. In de VS omvatten onze projecten Hollandia Produce, Go Green Agriculture en North Shore Living Herbs, samen meer dan 25 hectare. Dat onderschrijft de sterke punten van de teelt van sla op water in het Mobile Gully System van Hortiplan."
"We zien steeds meer retailers samenwerken met telers om sla te telen op mobiele goten om hen het hele jaar door te voorzien van een veilig product voor een constante prijs", vervolgt Vanthoor. "We verwachten dat deze trend de komende jaren zal aanhouden. We zijn momenteel bezig met het opstarten van de eerste projecten waarin is geïnvesteerd door retailers."
Groeiende markt
Al met al gelooft Cornelissen dat de Amerikaanse markt (inclusief de VS, Canada en ook Mexico) op dit moment de beste groeimogelijkheden biedt voor de op water geteelde slamarkt. "De Amerikaanse markt is momenteel niet zelfvoorzienend. Er wordt veel sla geteeld, maar dit gebeurt voornamelijk in de volle grond. Bovendien is er veel teelt aan de westkust en bijna niets aan de oostkust. De houdbaarheid is beperkt en het transport is duur en moeilijk - het transport van producten van de westkust naar de oostkust is veel duurder dan het transporteren van een vrachtwagen van Spanje naar Nederland. Tenslotte is er een rijke bevolking die graag verse producten heeft die van hoge kwaliteit zijn en lokaal geteeld. Al met al vormt dit een vruchtbare bodem voor op water geteelde sla.”
Lees hier ook een verhaal over de teelt van sla op water, specifiek in Nederland en België.
Voor meer informatie:
Hortiplan
www.hortiplan.com
mgs@hortiplan.com
Bram Vanthoor
bram.vanthoor@hortiplan.com
Kurt Cornelissen
Independent Crop Advisor
kurt.cornelissen@hotmail.com