Tholen - Salmonella, Listeria monocytogenes, verkeerde etikettering: de afgelopen maanden is het aantal recalls flink hoger dan in andere jaren. Michel Witmer van Groen Agro Control verbaasde zich hierover al in september. “Hoe is het mogelijk dat bepaalde zaken nog altijd voorkomen?” vraagt hij zich af. Als productmanager levensmiddelen ziet hij veel voorbijkomen en laat hij via social media van zich horen.
De meeste besmettingen zijn niet per se ziekmakend voor gezonde consumenten. Voor de zogenaamde YOPI-groep (Young, Old, Pregnant, Infant) ligt dat echter anders. “Dat zijn de kwetsbare groepen,” weet Michel. Voor de recalls maakt dat niet uit. De hele productie wordt uit de markt genomen. “Ik houd via internet de recalls bij en ik reageer op sociale media op de berichten,” vertelt Michel. Sommige berichten, zoals het voorbeeld van een Franse producent van babyvoeding waar al jaren bekend was dat de producten besmet waren met Salmonella, maken hem boos. “Iedereen heeft de mond vol over certificeringen als HACCP, BRC of IFS, maar desondanks gaat het mis.” De certificaten zijn volgens hem toch te veel gericht op de theorie en staan te ver af van de praktijk in de productieruimte. “Blijkbaar is toch niet alles goed gevalideerd. Daar moeten bedrijven energie in steken.”
Op deze plaat is Staph aureus te zien. De bacterie kan onder andere voedselvergiftiging veroorzaken.
Bedrijven in paniek na recall
Een controle om een schoon product te garanderen, daar lijkt niemand iets tegen te kunnen hebben. Toch ziet Michel dat er bij bedrijven ook een zekere angst is. “Bedrijven willen niet naar buiten komen met de mindere kanten van het bedrijf en ze willen niet dat die gegevens op straat belanden,” vertelt Michel. “Wij werken in het volste vertrouwen voor onze klanten, maar een negatieve ervaring met een commercieel lab uit het verleden kan meespelen.”
Naast terugroepacties rond ziekteverwekkers als Listeria en Salmonella stijgt ook het aantal recalls vanwege verkeerde etikettering. “Daar zou mijns inziens een veel betere controle op uitgevoerd moeten worden. Dat geldt ook voor de grote bedrijven,” vertelt Michel. Hij wijt dit aan een gebrek aan kennis over de risico’s in het proces. Bedrijven moeten daar veel meer energie in steken. “In de zomer was er een recall van sla bij Albert Heijn, dat verbaast me toch wel,” illustreert hij. Als gevolg van die terugroepactie belden vier bedrijven met Groen Agro Control om een controle uit te laten voeren. “Dat zegt eigenlijk al genoeg. Blijkbaar raken die bedrijven dan toch in paniek, maar dat zou je niet meer verwachten met alle systemen die we hebben. Je zou verwachten dat de voedselveiligheid goed geborgd is.” Om op de risico’s in de keten te wijzen, somt Michel een aantal factoren op die mede de oorzaak van het probleem zouden kunnen zijn. “Komt het uit de kas of uit de vollegrond? Is het Nederlandse teelt of import uit Italië of Spanje?”
Voor bepaalde organismen kan de hete zomer voordelig geweest zijn voor de ontwikkeling. “Bepaalde organismen groeien beter bij een hoge temperatuur, maar sommige besmettingen mogen niet eens voorkomen. Dan kan de temperatuur goed zijn, maar als de besmetting er niet is, kan het ook niet groeien.” Daar staat tegenover dat niet heel Europa een hete zomer gehad heeft. In het zuiden van Italië is bijvoorbeeld veel regen gevallen. “Daar hebben ze ook een ongewone zomer gehad. Als de klimaatverandering verder doorgaat, zal dit in de toekomst voor verdere problemen zorgen.”
Oude materialen voldoen niet
De meeste recalls worden echter niet op losse producten gedaan, maar op bewerkte producten. Dit kunnen onder andere gesneden groenten en fruit zijn. “Als je een product gaat snijden, komt er vocht en suiker vrij en dat kan juist een risico zijn,” weet Michel. In het proces wordt het product daarom op een lage temperatuur gewassen en gelden allerlei protocollen voor de fabrieken. “Maar als de grondstoffen besmet de fabriek in komen, kunnen die voor verdere problemen zorgen.”
Listeria monocytogenes (blauwe kolonies met een neerslagzonde er om heen) is één van de ziekteverwekkers die tot een terugroepactie leiden.
“In het proces in een fabriek zijn er blijkbaar ook zaken die niet goed verlopen,” constateert Michel. De oorzaak van de besmetting kan per situatie anders zijn. De kwaliteit van de grondstoffen speelt een rol, maar ook de kundigheid van het personeel. “Pas als ik in een fabriek kan kijken, kan ik aangeven waar de kritische kanten zijn en de risico’s liggen.” Vaak klinkt het verweer: “Zo deden we het twintig jaar geleden ook al.” Maar dat is geen excuus legt Michel uit. “Iedereen moet met zijn tijd mee gaan. De normen van de retail zijn aangescherpt en daardoor wordt er meer van de producenten verwacht.”
Duidelijke regie
Tot slot wijst Michel op de extreem lange t-h-t die op producten gehanteerd wordt. “Bij een salade die zeven tot tien dagen houdbaar is, kun je je afvragen of die nog wel zo lekker is,” vertelt Michel. Daarnaast is het belangrijk dat de producten op de juiste temperatuur bewaard worden, maar ook dat is een onzekere factor.
Toch is hij allerminst somber over de voedselveiligheid in de AGF-sector. “De AGF-sector heeft het supergoed geregeld via het GroentenFruit Huis,” aldus Michel. “Als er nu iets gebeurt in de AGF, dan neemt het GroentenFruit Huis de leiding.” Dat is een les die de sector leerde na de EHEC-crisis. Het strenge beleid en de duidelijke eisen die gelden voor de producten, zeker voor de Nederlandse oogst, maken het tot een veilige sector. “We doen ook onaangekondigde controles bij telers in Nederland en ik moet zeggen dat die eigenlijk altijd goed zijn,” sluit Michel af. “Als ik dat vergelijk met de fipronilaffaire, dan zie je dat een gezamenlijke aanpak ontbrak en de rampspoed alleen maar groter werd.”
Tip: condensvorming kan besmettingsbron vormen
“Ik zie vaak bij bedrijven dat er condens problemen zijn,” vertelt Michel Witmer van Groen Agro Control. Die condensvorming vormt een risico op een Listeriabesmetting. “Het zijn vaak koude plaatsen waar condens ontstaat, daar kan Listeria gaan groeien. Dat gebeurt wel in combinatie met een verlaagde hygiëne, maar het zijn deze plaatsen waar je begint met zoeken. Je kunt het ook zien aan de druppels. De druppels vallen niet als druppels, maar het zijn eerder verlengde druppels doordat er wat slijmvorming in is. Dat zijn toch kritieke plaatsen in het proces.”
Dit enigszins aangepaste artikel verscheen eerder in editie 9, 32e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Michel Witmer
Groen Agro Control
Distributieweg 1
2645 EG Delfgauw
015 2572511
m.witmer@agrocontrol.nl
www.agrocontrol.nl