Het zijn de laatste 'echte' zomerdagen. Bij VW-tuinderijen (V van John Vermeiren en W van zijn vrouw Lia Wouters) vervangt men de 10 jaar oude WKK (warmtekrachtkoppeling) door een nieuwe die meer rendement geeft. John Vermeiren is een naam die we al bij andere tomatentelers hoorden. Hij lacht als ik hem de pionier van de Belgische tomatenteelt noem. Toch is hij het die jonge tuinders enthousiast maakte voor de tomatenteelt in serres en de kar trekt van de belichte teelt zodat er het hele jaar door eigen Belgische tomaten in de groentenrekken liggen.
30-jarig jubileum
John: "Als zoon van tuinders lag het voor de hand dat ik tuinbouwschool volgde. Thuis werden aardbeien en sla in volle grond gekweekt. Later kwamen daar vleestomaten in serre bij. Ik vond vooral de tomatenteelt heel boeiend en in 1988, ik was 21, ben ik samen met mijn vrouw dit bedrijf gestart en hebben we onze eerste serres gebouwd op grond van mijn opa die landbouwer was. We zijn dit jaar 30 jaar bezig met tomaten telen. De serres zijn van de oorspronkelijk 7000m2 verder gegroeid naar 8,3ha waarbij de hoogte werd opgetrokken van 4m tot de huidige 5,25m
Zoals iedereen begonnen we met vleestomaten, toen eigenlijk de enige tomatenteelt in België. In 1997 hebben we roma - tros en los - geplant, we waren toen de eerste die er een nieuwe teelt bijnamen. Doorheen de jaren zijn er nog nieuwe soorten bijgekomen, maar de grote geribde vleestomaten zijn gebleven, er is nog steeds vraag naar. Is het aantal soorten enorm toegenomen, er zijn er ook veel weer verdwenen. Telers en consumenten wachten vandaag niet meer op nog meer nieuwigheden. Tomaten worden vandaag vooral veredeld op basis van smaak en dat is een goede evolutie. De consument is bewuster van wat hij koopt en zoekt naar de tomatensmaak die het best past bij pasta of vlees of om rauw te eten. We volgen dat heel nauw op. We hebben proeftomaten staan die we zelf proeven voor de smaakcontrole, maar je moet naar het geheel kijken en niet enkel de smaak, ook het uitzicht moet goed zijn en de groeikracht om het hele jaar te telen."
Jaarrond telen met belichting
Om het hele jaar door te kunnen telen, installeerde John in 2015 in 4,8ha van de 8,3ha belichting. De nieuwe vestiging van 10ha in Meer die in 2016 in gebruik werd genomen, is volledig met belichting.
John: "We kregen signalen van onze klanten dat ze ook 's winters tomaten geteeld in België zelf, wilden aanbieden. Lokaal en duurzaam speelden daarin een rol. Tomaten uit onbelichte serres vallen weg van eind november tot begin april. Vroeger lagen er in die periode Spaanse tomaten in de winkel. Als de Belgische er terug waren - tot november - vielen de Spaanse weg. Meestal ligt de tomatenteelt dus stil in de winter en worden er dan tomaten uit Spanje aangevoerd. (lacht) Hier liggen we in de zomer stil en produceren in de winter. Om het hele jaar rond onze klanten te kunnen beleveren met een uitgebreid assortiment, hebben we Tomeco opgericht, een samenwerkingsverband tussen verschillende tomatentelers.
's Zomers wordt de belichting weggenomen, enerzijds om de lampen zelf en hun kappen te kuisen, anderzijds om de glazen van de serre te wassen. Om de 4,8 ha te belichten, hangen er 4800 lampen, ca. 1000 per ha. Omdat de lampen ook 's nachts branden, zijn de serres voorzien van lichtschermen zodat de lichtuitval naar buiten beperkt blijft. Belichten doen we van 24u tot 17u, er moet immers een donkere periode zijn zodat de plant kan rusten.
De laatste 5 jaar is er veel gebeurd in de evolutie van belichting, maar de grootste groei hebben we wel gehad. Hier hangen hoge druk natriumlampen (1000W SON-T-lampen), we onderzoeken hoe rendabel een overschakeling naar led kan zijn. Leds geven minder warmte af en zijn efficiënter. Soms is de warmte-uitstoot beperkend. Als het buiten warm is en de lichten komen erbij, dan wordt het té warm voor de plantenkoppen. Waarschijnlijk is led op langere termijn economisch rendabeler. Je hebt meer energie met minder stroomverbruik."
De Verenigde Staten
Ervaring met belichte teelt had John al opgedaan in zijn vestiging in de USA. John: "Amerika is ook al een verhaal van 20 jaar. Jongens die hier werkten, hadden na hun tuinbouwopleiding in Nederland, stage gedaan in Amerika en waren met hun Amerikaanse vriendinnen terug naar huis gekomen. Toen de vriendinnen heimwee kregen, verhuisden ze definitief naar de USA waar ze opnieuw in de tuinbouw gingen werken. Ik bleef ze volgen en kreeg interesse om daar een bedrijf te beginnen. We startten in 1998 met 6 ha, ondertussen zijn het 30 ha met nog 10 ha in opbouw en dat over 3 locaties aan de Oostkust van de USA, dicht bij de Canadese grens. In 2014 hebben we belichting geplaatst en dat beviel goed. We zijn een Amerikaans bedrijf met 4 partners, de 2 Nederlanders daar en Dirk Van den Plas en ik hier, als partners op afstand. (lacht) Amerika was een gok, maar we waren jong en naïef. Er gingen heel wat tomaten naar Amerika en daarom vonden we het een goed idee ze ter plaatse te gaan telen. De meeste soorten telen we ook hier, alleen de vleestomaten wil men daar nog groter (lacht) en aan kleine tomaatjes is men er nog niet echt toe. Omdat in de USA geen veilingsysteem is, werken we er met een verkoopteam."
Geënt op wilde tomatenplant
We zijn de serre ingelopen waar het een aangename 24° is. Niet van de lampen, want die gaan pas aan eind september als de dagen korter en donkerder worden. John: "Ca. 1/3 van onze teelt zijn de oude klassieke, authentieke vleestomaten. Ze groeien in tros maar worden los geplukt en ook zo aangeboden voor verkoop. De hele tros moet wel rijp zijn voor er kan worden geoogst. Hoe roder ze geoogst worden, hoe voller van smaak, maar eigenlijk moeten ze vooral egaal gekleurd zijn. Nog ietsje oranje kan perfect, eenmaal in de winkel zijn ze mooi rood.
Dit ras hebben we al 9 jaar en het is - zoals bijna alle tomaten - geënt op een wilde tomatenplant. Die groeit heel hard, kan veel voedingsstoffen en water opnemen en is goed bestand tegen ziektes, maar de vruchten zijn niet te eten. Daarom zaait men een wilde en een gecultiveerde tomaat naast elkaar. Als die allebei opgekomen zijn, wordt de kop van de wilde plant en de wortel van de gecultiveerde afgesneden en wordt die laatste op de wortel van de wilde plant geënt. Het is die aan elkaar gegroeide plant die we hier planten.
Deze tomaten zijn geplant 12 juli, we zijn nu begin september, dus reken op 8 weken van bloem tot oogstbare vleestomaat. In de zomer gaat dat sneller en eind september springen de lampen aan. Ze groeien 10 à 11m, tot in de nok, waarna we ze telkens een slag naar beneden laten. Deze planten blijven tot eind juni volgend jaar staan. We telen dus bijna het jaar rond voor we nieuwe inplanten. Via de druppelaars krijgen ze water met voeding. Tomaten moeten licht en warmte hebben, maar de hoeveelheid is heel rasafhankelijk."
Van het veld naar de veiling
John: "Er zijn verschillende samenwerkingen om het jaar rond leveren te kunnen waarmaken. Als wij in een teeltwissel zitten, moet er ergens anders kunnen geplukt worden. Hoe meer we kunnen combineren hoe meer we kunnen leveren.
Alle tomaten gaan op de veiling. Als telers kunnen we wel aangeven welke prijs zou moeten voor een product, maar het is de veiling die dat moet omzetten in de praktijk. Omdat vleestomaten vooral in bulk via daghandel worden verkocht, gaan die op de klok. Vleestomaten zijn hoofdzakelijk bestemd voor marktkramers en voor export naar Duitsland en Frankrijk."
Lia: "Wat hier geplukt wordt, wordt verwerkt en ingepakt door Tomeco. Alles gaat heel snel. Tomaten worden besteld, geoogst, naar het inpakcentrum gereden, ingepakt en klaargemaakt voor transport. Wat 's morgens hier geoogst wordt, gaat 's middags naar de veiling waar de klant ze gaat ophalen. De dag erna liggen ze in de winkel. Op de veiling wordt de prijs bepaald en die is voor alle telers gelijk."
Meer en meer ondernemer
John en Lia hebben 5 kinderen. De oudste zoon laat het tuinbouwen aan zich voorbij gaan en studeert geneeskunde. De tweede volgde electromechanica, maar heeft op zijn 22ste de leiding van de nieuwste poot van VW-tuinderijen in Meer. De oudste dochter volgt een tuinbouwopleiding. De andere moeten nog kiezen.
John: "Bedrijven die nu goed draaien, kunnen het op lange termijn moeilijk krijgen omdat veel grote bedrijven samengaan. Het aantal tuinders daalt, maar het areaal blijft gelijk. En, er zijn de retailers en hun eisen. Het wordt steeds belangrijker om samen te werken naar teelt en afzet toe.
We zijn nog tuinders, maar moeten meer en meer ondernemen. Soms gaan Lia en ik voor ons plezier nog eens tussen de plukkers staan: terug naar het prille begin. Maar allebei zitten we meer op ons bureau dan we in de serres zijn. We splitsen de taken wel op: hebben een teeltman, iemand voor bemesting, een bioloog en iemand voor arbeid en personeel.
Toen we begonnen, kon dat met 7000 m2, nu moet een starter zeker 5 ha hebben. En dat is niet makkelijk! De ruimtelijke invulling is in België moeilijk voor tuinbouw, we zitten samen met de landbouw op dezelfde grond. Bestemming voor glastuinbouw is niet evident, er zijn gebieden waar het kan, maar je hebt geen zekerheid. Je hebt best wat grond nodig, die je moet aankopen en er moeten nutsvoorzieningen zijn."
Bron: LAVA