Links: Elektronenmicroscopische opname van LBVaV deeltjes
Rechts: Symptomen van LBVaV op sla (cultivar “Winnie”)
Het sla-bobbelblad-geassocieerd virus (Lettuce big-vein associated virus, afgekort LBVaV), komt altijd voor in een complex met andere virussen die de ziekten ‘sla-bobbelblad’ en ‘sla-kringnecrose’ veroorzaken. De verkoopbaarheid van sla wordt aanzienlijk beperkt wanneer slabladen necrotische vlekken en kringen vertonen.
Welk virus verantwoordelijk?
In sla komen twee belangrijke grond-overgedragen ziekten voor: ‘Sla-bobbelblad’ en ‘sla-kringnecrose’. Beide ziekten worden veroorzaakt door virussen van het geslacht Ophiovirus: het sla-bobbelbladvirus (Mirafiori lettuce big-vein virus, afgekort MiLBVV) en het sla-kringnecrosevirus (Lettuce ring necrosis virus, afgekort LRNV).Het (sla-bobbelblad geassocieerd) virus LBVaV komt bijna altijd naast deze andere twee virussen voor. Aangezien de afwezigheid van het LBVaV-virus niets veranderde aan de symptomen die door de twee andere virussen werden veroorzaakt, werd aangenomen dat het LBVaV geen ziekteverschijnselen veroorzaakte. Toch werden soms necrose-symptomen in sla waargenomen bij infecties met alleen MiLBVV en LBVaV (en dus afwezigheid van LRNV). Onderzoekers van Plant Research International onderzochten daarom de mogelijke betrokkenheid van LBVaV bij deze symptomen.
LBVaV moeilijk te bestuderen
Het LBVaV is een zeer labiel virus, dat zeer moeilijk uit planten is te isoleren en is daardoor nagenoeg niet apart te bestuderen. Het lukte Martin Verbeek, plantenviroloog bij Plant Research International, het virus met nieuwe inoculatietechnieken los te maken van het complex met de andere bekende slavirussen en daarna apart te vermeerderen in indicatorplanten. Het virus werd vervolgens teruggebracht in gezonde sla, waarna de slaplanten ziek werden. Deze planten vertoonden een ziektebeeld van necrotische vlekken en kringen. Het kon echter nog niet worden uitgesloten dat er nog andere onbekende virussen betrokken waren bij het veroorzaken van de necrotische symptomen.Next generation sequencing
Het bewijs dat LBVaV de veroorzaker is van de necrotische symptomen, kon worden geleverd met behulp van de ‘Next generation sequencing’ DNA-apparatuur. Hiermee kan op DNA niveau in korte tijd gescreend worden of er in planten genetisch materiaal van virussen voorkomt. Zelfs ‘verborgen’ virussen kunnen zo aan het licht komen. In de met LBVaV geïnfecteerde slaplanten met necrotische symptomen werd alleen het LBVaV-RNA teruggevonden. Genetisch materiaal van andere virussen bleek niet aanwezig. Daarmee is het bewijs geleverd dat LBVaV wel degelijk zelf ook veroorzaker is van ziekteverschijnselen en dus de verkoop van sla negatief beïnvloedt.Next generation sequencing bleek een uitstekend hulpmiddel bij het achterhalen van de werkelijke kenmerken van een virus waarvan werd aangenomen dat het weinig schade kon aanrichten. Het eerste voorbeeld waarbij de modernste moleculaire technologie succesvol is gekoppeld aan de gouden standaard van meer dan een eeuw oud: ‘de postulaten van Koch’.