Professionalisering in Poolse tuinbouw
Binnenkijken bij Poolse telers Mularski en Citronex
Mularski groeit
Mularski is een familiebedrijf met een totale oppervlakte van 46 ha wat gedurende de laatste 10 a 15 jaar gestaag gegroeid is. De laatste 10 jaar was er in Polen best wel veel geld beschikbaar om in bedrijven te investeren. Het bedrijf heeft hier wel gebruik van gemaakt, maar heeft zeer doelbewust gekozen voor een geleidelijke uitbreiding. Hierdoor kon verdiend geld in het bedrijf worden gestopt en is er zodoende een vrij hoog eigen vermogen in het bedrijf opgebouwd. Omdat het een familiebedrijf betreft is gekozen voor duidelijke uitbreidingen zonder teveel financiële lasten van buitenaf.
Er wordt geteeld op 3 locaties verspreid over het land: bij Warschau, Katiwice en Gorzow. De hoofdactiviteiten zijn tomaat en komkommer op substraat, radijs en planten-opkweek. Deze laatste tak is groeiende binnen het bedrijf. Het bedrijf beschikt over 6 ha met belichting. De energievoorziening wordt verzorgd met kolenketels, de stroom voor de lampen wordt aangekocht. CO2 wordt middels zuivere CO2 toegediend. Opvallend op het bedrijf was de hoge mechanisatiegraad. Er was veel geïnvesteerd in diverse machines op te oogsten en sorteren, maar ook b.v in automatische radijs bos- en oogstmachines.
Er werken op het bedrijf totaal 550 medewerkers. Een van de problemen op het bedrijf is het verkrijgen van voldoende "low level employers". De laatste jaren is het aantal Oekraïners en Vietnamezen op het bedrijf toegenomen. Het bedrijf is momenteel ook aan het investeren in huisvestingsmogelijkheden voor buitenlandse werknemers. Een schuur werd omgebouwd tot een woongebouw voor deze mensen. Het uurloon voor de low level buitenlanders ligt tussen de € 2,50- € 3,50. De hoger geschoolde werknemers hadden een loon dat ongeveer gelijk was aan het Nederlandse niveau.
Qua teelten is tomaat de hoofdteelt. Het bedrijf heeft het alleenrecht voor Polen van de Sunstream en de Brioso. Deze worden in Polen afgezet, vaak kleinverpakt. Er wordt momenteel een nieuwe kleinverpakmachine geïnstalleerd met een duidelijk hogere capaciteit als de huidige lijn. Hiernaast was er ook een blok van 12 ha Merlice, bestemd voor de Duitse markt. Hier worden producties mee gehaald van 54 kg, was iets bovengemiddeld is voor de Poolse situatie. Volgend jaar wordt er ongeveer 12 ha specialities geteeld van diverse soorten kleinere tomaten. In de teelt was peppino wel een probleem wat af en toe de kop opstak. Verder is in de zomer neusrot wel een factor waar rekening mee moet worden gehouden. De temperaturen lopen in Polen toch net wat hoger op dan hier. De pink-tomaten waren hier vrij gevoelig voor.
Op 6 ha is er belichting, hier worden 3 rondjes komkommer geteeld. Een teelt midi komkommers, daarna 2 rondes met hi-power. De afzet van de komkommer was voor 100% in polen. Meeldauw is een probleem in deze teelten, bontvirus komt nauwelijks voor.
Een van de teeltbedrijven was gespecialiseerd in radijs, bestemd voor de binnenlandse markt. De radijs wordt zowel in bosjes alsook los in een soort puntzak afgezet. Er worden 8 rondjes radijs per jaar geteeld (is volgens de teler een rondje meer als wat we in Nederland zien.)
De laatste tak op het familiebedrijf is planten opkweek. Er wordt professioneel opgekweekt, vergelijkbaar met wat we hier doen. Er worden 7 miljoen blokken per jaar aan warme planten afgeleverd (tomaat-komkommer etc.) Hiernaast is er ook een tak voor vollegrondsplanten . Hiervoor worden 260 miljoen planten gemaakt (diverse koolsoorten, selderij, broccoli etc.) Voor deze laatste planten is er een soort klimaathal van 2 ha gebouwd (kosten 50 euro per m2). Deze hal met een vrij vlak dak kan geheel geopend worden door een schermdoek in het dak te openen. Ook beschikt de hal over gevelschermen. In de hal is een bevochtigingsinstallatie en heteluchtkachels aanwezig. Er kan dus vorstvrij worden gehouden, maar bij zonnig weer kan het doek open waardoor de temperatuur niet te hoog oploopt. Naast de bevochtiging zijn er ook nog ventilatoren zodat zowel bevochtigd als ontvochtigd kan worden.
Citronex
Dit is een bedrijf met een geheel andere achtergrond. Het bedrijf is van oorsprong een staatsbedrijf dat is opgekocht door een aantal investeerders. Het bedrijf is groot geworden door de handel in citrusvruchten, vooral banaan en ananas. Hiernaast beschikt het bedrijf ook over b.v. een supermarktketen en over tankstations. De glastuinbouwtak omvat een tweetal bedrijven, het door ons bezochte bedrijf is 40 ha met uitbreidingsmogelijkheid van 4 ha. Dit bedrijf is een oud staatsbedrijf dat is opgekocht, de oude kassen zijn gesloopt en er is een nieuw bedrijf teruggezet, deels met belichting. Elders -meer noordelijk in Polen- is er nog een locatie met 10 ha. Deze laatste locatie heeft veel uitbreidingsruimte, het is de bedoeling om hier in fasen nog 85 ha bij te bouwen.
-Er worden tomaat en komkommer geteeld. Bij tomaat zien we de rassen Angelle, Belido, Bambeno, Merlice en Volantis. Het bedrijf is opgebouwd in blokken van 8 ha. Bij komkommer was het ras Paktom, een 180 grams komkommer.
Het bedrijf ligt dicht bij een energiecentrale, waarvan de warmte alsook de stroom (voor de belichting) wordt afgenomen. De warmte is relatief goedkoper als de stroom, dus de lampen worden vooral ingezet voor het licht en minder voor de warmte (dus niet "opstoken" met de lampen) De watervoorziening geschiedt middels een eigen put. Deze is zo groot dat ze een nabij gelegen dorp ook nog van drinkwater voorzien.
De uitdaging voor dit bedrijf ligt vooral in het inspelen op de markt. Hiertoe is een loods van 3 ha in aanbouw met daarin verregaande mechanisatielijnen voor sorteren en kleinverpakken. Er is fors in geïnvesteerd. Ook dit bedrijf klaagde over het moeilijk kunnen voorzien in de arbeidsbehoefte. Vooral mensen voor het werk in de kas waren moeilijk aan te komen
Horti-Consult International
"We hebben een goede indruk van Polen en de Poolse tuinbouw gekregen", vatten de teamleden van Horti-Consult International samen. "Schaalvergroting speelt ook in Polen, en investeringen in mechanisatie maar b.v. ook in infrastructuur zorgen ervoor dat er zeker groei zal blijven in het land. Het teeltniveau zal zeker nog groeien, er zijn nog mogelijkheden voor productieverhogingen. Energie in de vorm van vooral steenkool is er voldoende en ook aan goed water is geen gebrek. Knelpunt lijkt ook hier een beetje de arbeid te worden. Er zijn al signalen van te weinig "low level" mensen, maar ook teeltechnisch geschoolde mensen zijn er nodig om het niveau op te krikken. Verder krijgt ook Polen te maken met lagere prijsniveaus van de tomaten", besluiten ze. "En tot slot willen we de bezochte bedrijven bedanken voor de gastvrijheid en vooral ook de mensen."
Voor meer informatie:
Gilbert Heijens
Horti-Consult International
[email protected]
www.horti-consult.nl