Stadslandbouw in kantoorgebouw De Schilde
Een half jaar geleden is er een ondernemers-challenge uitgeschreven voor stadslandbouwinitiatieven die gebruik willen maken van het leegstaande kantoorgebouw De Schilde. Deze challenge was een pilot op zich: komen er sowieso inzendingen? Wat voor bedrijven melden zich? Wat willen ze concreet in het gebouw gaan doen? Betrekken ze de lokale bevolking? En zijn de bedrijven op de langere termijn blijvend rendabel. Kortom: is stadslandbouw in een leegstaand kantoorgebouw mogelijk?
De interesse was direct al erg groot. Bij een eerste bijeenkomst zaten er 140 mensen in de zaal. De tweede bijeenkomst werd bijgewoond door initiatiefnemers met bij elkaar 20 concrete plannen. Uiteindelijk hebben 10 starters een bedrijfsplan ingediend. Uit de inzendingen leren we over 1) de bottom-up benadering om sociale beweging op gang te krijgen en 2) de type stadslandbouwinitiatieven die brood zien in het gebruik van een gebouw.
1) De initiatiefnemers zijn ZZP'er, nog zelf in loondienst of hebben een (kleinschalig) MKB-bedrijf. Grote investeerders zijn langs de zijlijn gebleven. Enkele initiatieven konden gekoppeld worden aan grotere bedrijven – zoals tuinbouwbedrijven, maar alle initiatieven beginnen uit eigen kracht. De initiële investeringen zijn daarom veelal laag. De initiatiefnemers beginnen met eigen spaargeld of een crowd-fund, terwijl slechts één initiatief nog zoekt naar grote investeerders. Het zijn dus vooral kleinschalige initiatieven, die sterk samenhangen met de persoon van de initiatiefnemer – vaak één persoon of een groepje vrienden. Dit maakt de initiatieven aan de ene kant kwetsbaar door de kleine schaal, maar aan de andere kant sterk omdat het passie-gedreven ondernemers zijn, die iets moois willen maken van De Schilde en het gebied er omheen.
2) De bedrijven zijn gericht op belevingsconcepten rond voedsel. Dit bevestigt het idee dat stadslandbouw niet zozeer om productie gaat, maar om de beleving van voedsel en het samenbrengen van mensen rond voedsel. De initiatieven gebruiken geen (nog te dure) technologie zoals kunstlicht om iets nieuws te maken, maar benutten eerder de inefficiëntie in de huidige voedselketen. Hergebruik van groente- en fruitafval voor gezonde voeding, koffieprut om paddenstoelen en in mindere mate een bierbrouwer en bijenhouder horen in deze categorie. Daarnaast zien bedrijven brood in het beter communiceren over voeding en gezondheid. Dit gebeurt door middel van workshops, proeverijen en educatie rond tuinbouw (thuisteelt) en op specifieke gezondheidsthema's zoals kanker en obesitas.
'Teelt in gebouwen 1.0' richt zich daarmee op de belevingswaarde van het verduurzamen van lokale voedselketens en op educatie. Als doorkijk naar de volgende generatie stadslandbouw wil één initiatief binnen het eigen bedrijf de kringlopen sluiten. Dit initiatief gebruikt de opkomende technologie van Aquaponics om de teelt van kruiden en sla te combineren met visteelt. In dit systeem worden de afvalstromen van beide teelten onderling benut als uitgangsmateriaal. Met dit systeem is direct een grotere investering gemoeid. Het is nog niet gezegd dat al de genoemde initiatieven de toets van de jury kunnen doorstaan. Naast de inhoud en de passie geldt ook het bedrijfskundig perspectief en het ondernemerschap. Desondanks hebben we nu al veel inzicht in hoe ondernemers uitgedaagd worden, wat voor type bedrijven hun nek willen uitsteken en welke werkvormen kansrijk zijn voor deze eerste generatie stadslandbouw in gebouwen.