Tholen - De Nederlandse regering roept bedrijven constant op om werk te maken van de Brexit. Uit onderzoek blijkt dat slechts vijf procent van de bedrijven voorbereidingen treft. Te weinig, aldus minister Kaag, want alle scenario’s liggen nog open. Maar hoe doe je dat? Hoe kan een bedrijf zich voorbereiden op iets dat zoveel vragen en onzekerheden oplevert? Mart Valstar (Best Fresh Group) en Kees van Oostenrijk (RedStar) schetsen in september een beeld waarbij ze drie knelpunten identificeren: productie, transport en valuta.
29 maart 2019 is de officiële datum waarop de EU en het Verenigd Koninkrijk uit elkaar gaan, tenminste als alles loopt zoals bedacht. De weg naar de ‘echtscheiding’ is echter niet zonder obstakels gebleken tot nu toe. Hoofdpijndossiers zijn er genoeg, zoals de Ierse grens.
Noors en Zwitsersmodel niet hoopvol
Zorgen over extra douaneformaliteiten zijn er niet. Met een wereldwijd exportportfolio hebben de grote exporteurs al te maken met allerlei papieren, ook voor export naar een derde land. Toch zijn er wel knelpunten te noemen. Vertragingen in het transport is er één. Daarnaast is ook het feit dat meerdere scenario’s nog open liggen niet geruststellend. Vaak wordt een Brexit zonder overeenkomst als het zwartste scenario geschetst, maar is dat wel zo? “Het Noorse of Zwitserse model is voor onze sector nier per se beter. In de zomermaanden exporteren we bijvoorbeeld geen tomaten naar Zwitserland en Noorwegen vanwege de hoge heffingen,” weet Mart Valstar, CEO Best Fresh Group. De Britten zouden er ook voor kunnen kiezen om de binnenlandse teelt te beschermen met importtarieven.
“Het is wat onwennig,” vervolgt Mart. “Ik denk dat veel mensen in het Verenigd Koninkrijk ook het onderbuik gevoel hebben dat we dit niet moeten doen. Tegelijk is een nieuw referendum geen optie, omdat je daarmee de democratie op het spel zet. We hopen op een zo licht mogelijke Brexit. Ik heb bij verschillende politici gepleit voor een aparte regeling voor primaire producten, maar om voor mij onbegrijpelijke redenen was dat geen optie.”
Theater in de media
Kees van Oostenrijk, CEO van RedStar, kijkt met een licht ironische blik naar alle berichten in de media. “Ik kijk met interesse naar het theater zoals dat in de media te zien is,” vertelt hij. “Je vraagt je af hoe intelligente mensen op zo’n hoog politiek niveau zulke gekke dingen kunnen bespreken. Hoe heeft de politiek de burgers zo om de tuin kunnen leiden? Tegelijkertijd moeten we met lede ogen aanzien hoe weinig we geleerd hebben van het verleden.”
Hij wijst ook op het cultuurverschil tussen het Europese vaste land en de Britten. Zeker in Nederland leeft het Rijnlandse model, of poldermodel, waarin overleg een belangrijke plaats heeft. De Britten hebben een eigen manier van zaken doen. “Als je oppervlakkig kijkt, is het allemaal heel netjes en beleefd, de gentleman-stijl, maar je moet goed luisteren naar wat er bedoeld wordt en wat er gezegd wordt,” weet Kees. “Het Verenigd Koninkrijk is altijd een eiland gebleven. Eilanden en hun bewoners hebben veel bekoring.”
Files en vertragingen
Voor het transport levert de Brexit misschien wel de grootste uitdagingen op. De directeur van RedStar was tijdens de zomer in Engeland. Onderweg naar de Kanaaltunnel viel het hem op hoeveel vrachtwagens er stonden te wachten. “Kilometerslang stonden de vrachtwagens op de snelweg te wachten,” vertelt Kees. “Dat was op een moment midden in de week. Kun je je indenken hoe dat er uit ziet als de Brexit er is?” Dat is een terechte vraag. Gemiddeld duurt een controle bij de trein aan de Franse zijde twee minuten. Als die tijd verdubbelt doordat er meer controles nodig zijn, resulteert dat direct in tientallen kilometers file tot op de Franse snelwegen. Aan de Britse zijde zal het beeld niet veel beter zijn."
“We moeten ons voorbereiden op het weer maken van exportdocumenten naar het VK. De meeste exporteurs hebben ervaring met export buiten de EU, dus die documenten zijn er wel,” voegt Mart toe. “Dan hopen we dat er goede afspraken gemaakt kunnen worden en de kosten beperkt blijven. Het GroentenFruit Huis heeft kundige mensen die zich inspannen om goede afspraken te maken. Het is een groot goed dat we als Nederlandse sector hebben.”
Dagprijs voor meerdere dagen
Met de hoge snelheid waarmee het transport door verschillende logistieke partijen georganiseerd wordt, kan een kleine kink in de kabel al flinke congestie veroorzaken. Nu kunnen transporteurs bestellingen die ’s morgens binnenkomen enkele uren later nog op de ferry naar Engeland rijden. Met extra douaneformaliteiten komt dit strakke tijdschema in het gedrang met alle gevolgen van dien.
Niet alleen de versheid van de producten staat dan onder druk, ook prijstechnisch heeft dat gevolgen. “Stel dat de tomatenprijs een paar dagen op rij daalt en het transport twee dagen in beslag neemt, dan krijg je een rare prijsflow,” signaleert Mart. “De teelt en handel moeten alles op alles zetten om op tijd te leveren.” De onzekerheid rond de Brexit maakt dit tot gedachtenexperimenten. Of er vertragingen komen, moet nog blijken. Mart heeft er vertrouwen in dat het systeem, onder invloed van bijvoorbeeld congestie, evolueert naar een ander systeem. “We gaan manieren vinden om te roeien met de riemen die we krijgen.”
Luchtvracht snelle oplossing
Ook Kees waagt zich aan een gedachtenexperiment. Mochten er vertragingen ontstaan, dan houdt hij de transportketen nog eens tegen het licht om “iets slims te bedenken.” De vertragingen zijn vervelend, maar voorbereiden hierop is lastig. In zijn achterhoofd speelt Kees al met verschillende opties. “Misschien kopen we wel een vliegtuig,” speculeert hij. “Vliegen is tegenwoordig niet duur meer en daarmee hebben we geen last van het bulkverkeer dat de boot of de trein moet nemen.” Vlakbij de vestiging in Engeland ligt een privévliegveld, waar men bezig is om het vrachtvliegverkeer te ontwikkelen.
Als er vertragingen ontstaan, levert dat ook direct een probleem op voor de Britten. “Ik kan me niet voorstellen dat de Douane versproducten vier dagen in de haven laat staan voor een inklaring,” vertelt Kees. “Dan komt een exporteur een tweede keer niet meer terug.” De Britten zijn voor veel groenten en fruit afhankelijk van de import. Voor de Nederlandse tuinbouw zijn de Britten goed voor zestien procent van de export. De Britten zijn voor alleen tomaten voor dertig procent afhankelijk van de import. Vertragingen zullen direct doorwerken in de beschikbaarheid van producten in de Britse winkels.
Koers pond gunstig voor telers
Over de schommelingen in de wisselkoers maken de exporteurs zich geen zorgen. “We hebben nu al te maken met de wisselkoers,” legt Kees uit. “Die wordt gemanaged binnen een bepaalde bandbreedte. Naar verwachting zal de koers dalen.” De valutarisico’s, die ontstaan door de koersschommelingen, zijn niet nieuw."
“Het wordt hoe dan ook duurder voor de Britse consument,” verwacht Mart. Het Britse pond verloor het afgelopen jaar al zo’n twintig procent van de waarde. Naar verwachting zal die koersdaling doorzetten. “Uiteindelijk is de kiezer de dupe van de uitslag van het referendum,” vervolgt hij. Voor de Britse producenten levert de koersdaling een voordeel op. Binnenlandse producten worden relatief goedkoper ten opzichte van importproducten.
Migranten nodig voor oogst
Dat wisselkoersvoordeel zou echter volledig teniet gedaan kunnen worden als de migratieregels worden aangescherpt. “Migratie is een belangrijk motief voor de Brexit,” weet Mart. “Als de buitenlandse werknemers moeten vertrekken, zou dat een Britse teler meer kosten kunnen opleveren dan het voordeel van de dalende wisselkoers oplevert.” De Britse tuinbouw is in grote mate afhankelijk van arbeiders uit Oost-Europa.
“Ik kan met niet voorstellen dat ze de grens echt dicht doen voor arbeidsmigranten, want ze hebben die mensen nodig voor de oogst,” voegt Kees toe. RedStar investeerde enkele jaren geleden in the Joint Venture Thanet Earth, waar op 60 hectare tomaten, paprika en komkommers geteeld worden. “Daarmee zijn we de grootste kasteler op de Britse markt,” vertelt Kees. “Dat heeft ook een voordeel, want het zijn Britse producten. Daar is meer vraag naar vanuit de retail.” Een uitbreiding van de teelt zou een optie kunnen zijn. “Maar dat gaan we niet doen zolang we niet weten hoe het verder gaat.”
Zegeviert gezond verstand?
De Nederlandse regering roept het bedrijfsleven op om zich voor te bereiden op de Brexit. Maar zoals Kees terecht opmerkt: “Ze geven niet concreet aan wat we moeten doen. Ze hebben geen plan van aanpak.” Welke stappen kunnen de bedrijven zetten? “De enige voorbereiding, die je als handelsbedrijf kunt nemen, is op tijd een import/exportcode aan te vragen zodat je producten geaccepteerd worden op de Britse markt,” vertelt Kees. “Dan moet je je wel inschrijven voordat andere bedrijven dat doen, zodat je aanvraag hoger in de stapel met tienduizenden aanvragen ligt.”
“Het is een collectief probleem en niet zozeer een individueel probleem van een bedrijf,” vervolgt Kees. Daarom heeft hij goede hoop dat er een oplossing zal komen. “Ik ben misschien naïef, maar ik ben er van overtuigd dat uiteindelijk het gezonde verstand zal zegevieren. Het grootste slachtoffer van de Brexit zijn de Britten zelf, want waar verdienen ze hun geld mee? Er is geen industrie en het is ook geen echte handelsnatie. Wat moeten ze gaan doen buiten de EU?”
Vooralsnog blijft de Brexit overeind, al is de vorm nog allerminst zeker. “Ik verwacht geen snelle exit,” sluit Mart af in september af. “Ik denk dat er in 2019 een akkoord op hoofdlijnen ligt dat in de twee jaar daarna verder uitgewerkt zal worden. Voor onze sector verwacht ik een redelijke afloop.”
Het artikel (enigszins aangepast) verscheen eerder in editie 9, 32e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Best Fresh Group
www.bestfreshgroup.nl
Red Star
www.redstar.nl