Tholen - Frambozen. Het delicate zomerfruit ligt jaarrond in de schappen, maar achter dat bakje roodroze fruit gaat een wereld aan uitdagingen schuil. Hoewel de markt groeit, is er nog volop ruimte voor een verdere ontwikkeling van de markt. Beschikbaarheid en promotie spelen daarin een sleutelrol. Jan Willem Tolhoek van Veiling Zaltbommel - "de frambozenveiling van Nederland" - vertelt over de uitdagingen en kansen voor het zomerfruit, waarin ook een duidelijke rol is weggelegd voor de Kwanza, het ras dat al jaren een antwoord biedt op de belangrijkste uitdagingen.
Vooral in het zuiden van Europa is de laatste jaren veel aangeplant. Daar is de teelt in de openlucht mogelijk. In het noorden is de frambozenteelt voornamelijk in kassen of beschermd te vinden. "De algemene trend is dat het aantal telers afneemt, maar dat het teeltareaal toeneemt," legt Jan Willem uit. "In Nederland zien we een duidelijke beweging naar de beschermde teelt om vroeg en laat in het seizoen te kunnen oogsten." De bedekte teelt is bijna een vereiste om aan de eisen van GlobalGAP en Milieukeur te kunnen voldoen. Er is nog een beperkte buitenteelt in Nederland, maar de oogst valt in maanden waarin alle landen in Noord-Europa in productie zijn en is er weinig ruimte voor export.
Van dichtbij is lekkerder?
Met die spreiding naar vroeg of laat in het seizoen proberen telers de pieken in de markt te ontlopen en hun productie te spreiden maar daarmee riskeren ze wel concurrentie uit bijvoorbeeld Spanje en Portugal. "Dit voorjaar hebben ze in Zuid-Europa veel slecht weer gehad, wat positief was voor de Nederlandse telers," illustreert Jan Willem. Hoewel belichte teelt een optie is voor de frambozen, zetten Nederlandse telers daar nog niet vol op in. "Dat is een andere markt en je moet dan werken met een aanzienlijk hogere kostprijs. Frambozen blijven, net als het andere zachtfruit, een impulsaankoop; weer en prijs zijn bepalend in de verkoop," schetst Jan Willem de overweging die gemaakt moet worden.
Markt met potentie
"De framboos is een door consumenten ondergewaardeerd product. Niet iedereen koopt frambozen. Het is een luxeartikel," vervolgt hij. Dat er een grote markt voor het zachtfruit is, blijkt wel uit de verkoopcijfers van promoties. Als een supermarkt een actie doet met frambozen, waarbij prijs vaak een belangrijke rol speelt, verveelvoudigen de verkoopcijfers. Ook in vergelijking met andere Europese landen is de consumptie van frambozen, en ander zachtfruit, in Nederland laag. "Dat betekent dat er nog veel rek in de markt is en er nog veel ruimte is voor groei in Nederland," vertelt Jan Willem.
Ook de supermarkten spelen hierin een rol. Het is van de laatste tijd dat het zachtfruit in de supermarkten gekoeld wordt aangeboden. Om de houdbaarheid van het zachtfruit te garanderen, is gekoelde bewaring noodzakelijk.
In het spoor van blauwe bessen
Om de consumptie omhoog te krijgen, moeten meerdere stappen gezet worden. Jan Willem wijst daarbij op het voorbeeld van de avocado en binnen dezelfde categorie de blauwe bessen. Beschikbaarheid en promotie vormen de pijlers voor het succes van dit fruit. Beide punten moeten voor de frambozen ook aangepakt worden. "Als je aan kinderen vraag om vijf soorten fruit te noemen, zullen de meesten geen frambozen noemen. Dat zijn wel de consumenten van de toekomst," illustreert hij de uitdaging om de bekendheid van het fruit te vergroten.
Kwetsbaar product"Ik vergelijk de framboos graag met een luxe auto, bijvoorbeeld Audi, dat is een product met een prima imago, maar toch bereikbaar voor veel consumenten," vervolgt hij. Met een gemiddelde verkoopprijs in de supermarkt rond de 2,50 euro voor 125 gram zijn frambozen duurder dan bijvoorbeeld appelen, maar is de prijs vergelijkbaar met die van blauwe bessen. De groeiende markt voor blauwe bessen is ook te danken aan de grote beschikbaarheid. Wereldwijd zijn op grote schaal blauwe bessen aangeplant. "Doordat er veel product beschikbaar is, gaan de kosten naar beneden, daalt de prijs iets en wordt een product bereikbaarder voor meer consumenten. Daarnaast is er dan ruimte om promoties te doen."
Belangrijkste blijft echter dat er een topkwaliteit geleverd moet worden en dat de kwaliteit door de keten gegarandeerd moet blijven. Uitgerekend met een kwetsbaar product als de framboos is dat een uitdaging. "Een framboos mag maar één keer aangeraakt worden en dat is tijdens de oogst," legt Jan Willem uit. Daarna mag het fruit pas weer worden aangeraakt als het geconsumeerd wordt, het proces biedt nog ruimte voor optimalisatie.
Kwanza helpt imago verbeterenEen bakje frambozen telt ongeveer twintig vruchten, wat neerkomt op een gemiddelde prijs rond de 12/13 cent per framboos. "Je eet er al snel een paar achter elkaar, dus zijn frambozen relatief niet goedkoop," legt Jan Willem uit. "Als dan de smaak niet goed is, of er zit een mindere framboos tussen, dan denkt de consument een volgende keer wel twee keer na voordat hij frambozen koopt."
Het ras Kwanza, waarmee Veiling Zaltbommel de primaire handelspartij is in Nederland, werd in 2011 gepresenteerd als antwoord op een aantal vragen uit de markt. Die antwoorden zijn terug te zien in de kenmerken van de framboos: een grote vrucht, goede houdbaarheid, voldoende stevig, een goede smaak en een niet te donkere kleur. "Frambozen hadden toch een beetje een imagoprobleem en de Kwanza heeft geholpen om dat imago te verbeteren," vertelt Jan Willem. Hoe lang het ras houdbaar is? Jan Willem sluit niet uit dat er een opvolger voor de Kwanza op de markt kan komen. "We blijven altijd zoeken naar verbeteringen. Het kan altijd beter."
Dit artikel verscheen eerder in editie 6, 32e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Veiling Zaltbommel
Jan Willem Tolhoek