Botman Hydroponics
"“De techniek van teelt op water heeft me niet meer losgelaten"
Waar er zelfs tot vijf jaar geleden regelmatig sceptisch werd gereageerd op ideeën van teelt op water, kun je er langzamerhand niet meer omheen. Experimenten zijn niet langer probeersels maar gedegen onderzoeken en ideeën zijn geen hersenspinsels meer maar volledige concepten. Teelt op water ís er gewoon. Jan: "De techniek van teelt op water greep mij jaren geleden aan en het heeft me niet meer losgelaten. Ik heb zo'n twintig jaar als exporteur van groenten gewerkt, met name richting overzees gebied.
Uiteindelijk wilde ik wat anders doen. Ik las over het programma Teelt de Grond Uit van Wageningen UR. Binnen dit programma worden teeltsystemen voor de vollegrondstuinbouw ontwikkeld die voldoen aan Europese regelgeving voor waterkwaliteit, onder andere in samenwerking met Proeftuin Zwaagdijk. Toen was ik zelf al een aantal keer op bezoek geweest bij een project van teelt op water met behulp van goten in België. Ik nam contact op met Wageningen en stapte aan boord als ondernemer. In de tussentijd was ik al betrokken bij een programma van prei op water bij het proefbedrijf van Praktijkonderzoek Plant & Omgeving in Vredepeel. Uiteindelijk ben ik in 2012 serieus aan de slag gegaan."
Subklimaat op gewasniveau
"Proeftuin Zwaagdijk voert uitvoerend onderzoek uit en ik ontwikkelde het systeem van Botman Hydroponics: een goede combinatie. Het mooie is dat de doorontwikkeling van het systeem gelijk loopt met de proeven die worden gedaan. Veel andere systemen van teelt op water werken met bijvoorbeeld piepschuim. Ik wilde per se dat de materialen van mijn systeem honderd procent voedselveilig zouden zijn, daarom heb ik gekozen voor kunststof. In 2013 maakte ik het eerste model van de Botman Drijverbak, te gebruiken voor zowel bladgewassen als sierteeltgewassen. Na meerdere jaren van proeven en onderzoek krijgen we steeds dieper inzicht in hoe het systeem werkt en hoe gewassen optimaal kunnen groeien."
"Het mooie aan kunststof is dat het temperatuur door laat: het werkt niet isolerend. In tegenstelling tot wat weleens gedacht wordt, biedt dit juist grote voordelen. Het water waarop de bak drijft kan hierdoor fungeren als een vorm van vloerverwarming - of juist als koeling. Hierdoor kunnen we een subklimaat op gewasniveau creëren, zonder dat de complete ruimte een bepaalde temperatuur hoeft te krijgen: hartstikke duurzaam. Via dit systeem blijven er ook helemaal geen restanten over. Het kunststof kan gerecycled worden en de kommetjes waarin de plantjes worden opgekweekt zijn biologisch afbreekbaar. Alle onderdelen zijn tot in de puntjes uitgedacht om een zo efficiënt mogelijk resultaat te kunnen behalen."
Zuurstofrijk water
"Iets anders dat lange tijd werd aangenomen is het idee dat de hoeveelheid zuurstof in het water niet echt van belang was: het tegendeel blijkt waar. De aanwezigheid van zuurstof is juist heel belangrijk voor de opname van nutriënten door het gewas. Daarom heb ik daarvoor ook een systeem ontwikkeld, dat ondertussen al drie jaar wordt onderzocht. Alle resultaten tot nu toe wijzen uit dat we de juiste richting zijn ingeslagen. In zuurstofarm water hebben ziekmakers bovendien veel meer kans om toe te slaan en dat is één van de grootste risico's van teelt op water: als het misgaat, dan verspreidt zo'n bacterie zich vanzelfsprekend razendsnel door het water. Dus moet je ervoor zorgen dat het niet mis kan gaan. Dat lukt nu, probleemloos.
De volgende stap is om de watertemperatuur elektrisch aan te sturen via een warmtepomp voor zowel verwarmen als koelen. Inmiddels ben ik er tien jaar mee bezig, maar voor mijn gevoel gaat het nu pas beginnen. De echte productie gaat worden gestart, daar kijk ik erg naar uit. Ja, het kost ontzettend veel tijd en aandacht om elke stap uit te denken. Ik sta ermee op en ik ga ermee naar bed. Maar wel met een glimlach."
LivingLab
"Vanuit LivingLab EVERGREEN heb ik voor het Clusius Lab, de praktijkleer voorziening van het Clusius College in Hoorn, een testopstelling gemaakt. Hiermee kunnen studenten proeven doen in opdracht van ondernemers. Zelf faciliteer ik het hydroponics-systeem die studenten kunnen gebruiken voor het vinden van een antwoord op uiteenlopende onderzoeksvragen. Kijk, het systeem van Botman Hydroponics draagt mijn naam, maar ik kan het natuurlijk niet allemaal alleen. Ik werk dan ook dankbaar samen met verschillende bedrijven en mensen. Studenten kunnen waardevolle bijdragen leveren door kleinere, heel concrete onderzoeken uit te voeren, bijvoorbeeld het doorrekenen van het werken met warmtepompen of door een idee voor ondersteuning van de stelen van chrysanten te onderzoeken. Doordat ze natuurlijk de hoogte in gaan, is gewasondersteuning gewenst. En ook al lijken sommige onderzoeken niet zo heel belangrijk, vaak zijn ze toch echt gewoon hartstikke noodzakelijk om weer een stap verder te komen. Ik kan me voorstellen dat het leuk is als je daar als student aan kunt bijdragen."
EFRO EVERGREEN
"In samenwerking met een organisatie als Proeftuin Zwaagdijk zoals nu binnen het project EFRO EVERGREEN zit een waardevolle wederkerigheid. Zij bieden wel de locatie en een aantal faciliteiten, maar de inbreng van kennis bijvoorbeeld komt van twee kanten, net als het delen en vergroten van het netwerk. Aan de andere kant ben ik ook klant van Proeftuin Zwaagdijk: deels werken we samen, andere dingen pak ik zelf op. Het belangrijkst is de schakel richting de praktijk; daar hebben we al zoveel mooie resultaten mee geboekt. Het is overigens niet zo dat ik hier de enige ben die aan teelt op water werkt. Dat hoeft ook niet: andere partijen werken vanuit hun net zo goed aan mooie ontwikkelingen. En dat we elkaar tegenkomen is volgens mij alleen maar een voordeel."
Voor meer informatie:
GreenPort NoordHollandNoord
www.greenportnhn.nl
Botman Hydroponics
www.botmanhydroponics.com