Het Voedingscentrum en College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) geven op hun beurt reactie op de ophef rond de aardbeienkwestie. Dit weekend was er in de media veel aandacht voor aardbeien. Ze zouden zes keer meer bestrijdingsmiddelen bevatten dan andere fruitsoorten. Allebei de instanties melden hetzelfde: 'De consumenten hoeven de aardbeien niet te laten staan'.
Het opteleffect van bestrijdingsmiddelen
De discussie gaat om de cumulatieve effecten: effecten die ontstaan door het binnenkrijgen van verschillende bestrijdingsmiddelen met vergelijkbare werking, laat Het Voedingscentrum weten. Dus opgeteld zouden die gewasbeschermingsmiddelen met eenzelfde werking op de aardbeien wel boven de norm uit kunnen komen, terwijl bij één middel dat niet het geval is. Wieke van der Vossen geeft een voorbeeld: "Je hebt bijvoorbeeld een groep bestrijdingsmiddelen die allemaal een zogenoemde organofosforverbinding bevatten. Als er vier verschillende bestrijdingsmiddelen die tot deze groep behoren, worden gebruikt, dan kunnen deze op dezelfde manier werken en misschien wel leiden tot klachten", geeft Het Voedingscentrum in een reactie aan. "Op dit moment worden effecten die ontstaan door het binnenkrijgen van verschillende bestrijdingsmiddelen niet meegewogen bij de toelating van bestrijdingsmiddelen", gaat Wieke van der Vossen verder. "Wel vindt er volop onderzoek plaats naar deze effecten. De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) werkt aan een juiste risicobeoordeling om de cumulatieve effecten ook mee te nemen. Want dit is een onderwerp wat zeker aandacht nodig heeft."
Moet je aardbeien laten staan?
"De cijfers geven geen aanleiding om nu acuut aardbeien te laten staan", zegt Wieke van der Vossen van Het Voedingscentrum. "Wel zijn er nog onzekerheden. Ook op andere groenten en fruit kunnen immers gewasbeschermingsmiddelen zitten. Daarom is het belangrijk om te blijven variëren met verschillende groenten en fruit."
Het Voedingscentrum geeft aan het belangrijk te vinden dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk beperkt wordt, zodat mensen zo weinig mogelijk resten binnenkrijgen, zo geven zij aan. Minder middelengebruik is volgens hen ook goed vanuit milieu-oogpunt.
Ctgb: Geen extra risico's gecombineerde blootstelling aan
Ook het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) komt met een reactie over de aardbeien. "Aardbeien zes keer giftiger dan ander fruit door 'cocktaileffect', luidde de kop in Trouw van 4 november. Daarin komt de vraag aan de orde of een combinatie van resten van gewasbeschermingsmiddelen een ander effect kan hebben dan de individuele residuen afzonderlijk. Het Ctgb is van mening dat er voor de consument geen risico's zijn aan het geconstateerde gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, zo laten zij weten.
Beoordeling individueel middel
Voordat een gewasbeschermingsmiddel wordt toegelaten, beoordeelt het Ctgb aan de hand van Europese criteria of het middel en de werkzame stof daarin veilig zijn voor mens, dier en milieu. Voor de veiligheid van de consument kijken we naar de ADI, de aanvaardbare dagelijkse inname (de hoeveelheid die een mens iedere dag een leven lang veilig kan opnemen). Deze stelt men vast op basis van dierproeven. Om rekening te houden met het verschil tussen mens en dier en tussen mensen onderling, worden de gevonden waarden met een factor honderd gecorrigeerd, geeft de overheidsdienst aan.
Daarnaast berekenen we van de werkzame stof het maximale residu gehalte (MRL), dat wat bij een bepaalde toepassing van de stof op het gewas mag achterblijven. Bij het vast stellen van de MRL kijken we ook naar andere gewassen die met dezelfde stof kunnen worden behandeld. We eten tenslotte niet alleen aardbeien. De som van de MRL's op de verschillende producten mag de ADI niet overschrijden. Dit wordt berekend aan de hand van een model met een standaard dieet. Door deze werkwijze leveren eventuele resten van gewasbeschermingsmiddelen óp of ín levensmiddelen geen gevaar op, laat het Ctgb weten.
Beoordeling van combinaties van residuen
Natuurlijk kan er op verschillende manieren een gecombineerde blootstelling aan residuen plaatsvinden. Zo kan één middel meerdere werkzame stoffen bevatten. Daarnaast kunnen er binnen een teelt meerdere ziektes of plagen voorkomen die met verschillende middelen moeten worden behandeld. Theoretisch zou het kunnen zijn dat de verschillende middelen werkzame stoffen bevatten met een vergelijkbaar werkingsmechanisme dat vergelijkbare schadelijke effecten kan veroorzaken. De ervaring leert echter dat het extra risico van gecombineerde blootstelling zeer gering is. Het effect van de cumulatie zal dan ook voor het overgrote deel binnen de bestaande veiligheidsmarges vallen. Hierbij kan opgemerkt worden dat meetgegevens uit de praktijk uitwijzen dat residuniveaus vaak erg laag zijn en ver onder de MRL's liggen.
Nog geen goede methode
Er is nog geen goede methode om alle potentiële combinaties door te rekenen, omdat bijvoorbeeld in de teelt gehanteerde spuitschema's niet bekend zijn, geeft de Ctgb aan in een persbericht. Dit geldt overigens voor zowel de middelen die gebruikt worden in de gangbare teelt als in de biologische teelt.
Met de ontwikkelingen in de wetenschap zal het steeds beter mogelijk worden meer te zeggen over residuen. Het Ctgb dringt er in Europa op aan modellen te ontwikkelen die eventuele effecten van combinaties van residuen beter voorspellen en werkt hier ook actief aan mee. De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) is momenteel bezig met het opstellen van Cumulative Assessment Groups van stoffen die naar verwachting dezelfde toxicologische effecten delen, het schrijven van een wetenschappelijk verantwoord beoordelingskader en het ontwikkelen van een software tool voor het uitvoeren van dergelijke blootstellingsevaluaties. Een wetenschappelijke commissie van diezelfde voedselveiligheidsautoriteit EFSA concludeerde in 2008 op basis van de beschikbare informatie dat er weinig aanwijzingen zijn dat blootstelling aan mengsels van gewasbeschermingsmiddelen een groter risico oplevert dan dezelfde blootstelling aan de individuele componenten.
Bron: Voedingscentrum/Ctgb