Tekst John Huijs
Michiel: Sinds wanneer werkt Philips aan de toepassing van ledverlichting in de tuinbouw?
Frank: Philips Lighting is een jaar of tien geleden begonnen met onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van gekleurd ledlicht in kassen. Het heeft een aantal jaren geduurd voordat er een basis aan kennis was. Dat leidde in 2011 geleid tot een grootschalig groenteproject met ledbelichting in kassen. Je kunt wel ledverlichting hebben, maar je moet die ook kunnen toepassen, dus kennis is net zo belangrijk als het product zelf. Samen vormen ze de gereedschappen die de teler kan gebruiken.
Michiel: Jullie kijken niet alleen naar groei, maar ook naar inhoudsstoffen, suikergehalte, smaak en dergelijke. Hoe moet ik me dat voorstellen?
Frank: We zijn actief in verschillende segmenten. We hebben de toepassing van led in de kas als aanvulling op daglicht. En we hebben het segment city farming, ofwel gesloten teelt. Dat zijn twee totaal verschillende toepassingen. In de kassen gebruik je aanvullend licht. Dat betekent ook dat je toegevoegde waarde moet kunnen creëren. Dan moet je denken aan aspecten als energiebesparing/duurzaamheid, productieverhoging, kwaliteit/houdbaarheid, jaarrondteelt en voorspelbare groei.
Daarnaast kun je met bepaalde lichtrecepten bereiken dat de plant bepaalde inhoudsstoffen gaat aanmaken. Dat gebeurt ook al. Onlangs maakte Philips Lighting bekend dat zijn GrowWise Research Center in Eindhoven zonder daglicht een vitamine C-rijke rucola heeft geproduceerd die zevenmaal meer vitamine C bevat dan de door USDA gepubliceerde waarde van 15 mg/100 gr. De resultaten van deze proef tonen aan dat het mogelijk is op een natuurlijke manier functionele ingrediënten toe te voegen aan een voedingsmiddel als rucola door het gewoonweg anders te telen.
Michiel: Welke rol spelen telers in het onderzoek naar de toepassing van ledbelichting?
Frank: Naast de testen in de researchomgeving zetten we in op plant-technische onderzoek bij telers. We willen daar zien wat de meerwaarde in de praktijk is. Je kunt wel iets uitvinden in een laboratorium, maar het moet wel functioneren in de praktijk. We brengen al die internationale telers ook bij elkaar, zodat er kennisuitwisseling ontstaat. Toen we daar vier jaar geleden mee startten, waren de telers een beetje onwennig naar elkaar. Intussen zijn de telers uit onder meer Canada, België, Duitsland en Nederland zover dat ze elkaar tussentijds ook op eigen initiatief opzoeken om ervaringen uit te wisselen. Het wordt een soort community.
Michiel: Is licht dat jullie in Canada aanbieden trouwens anders dan hier in Nederland; hangt het lichtrecept af van de breedtegraad?
Frank: Nee, de intensiteiten zijn wel anders. In Scandinavië is in de winter bijna geen licht, dus daar moet je héél veel licht bijhangen om er in de winter te kunnen telen. In Nederland hebben we ook in de winter meer licht dan in Scandinavië en hoef je dus minder licht aan te vullen. De lichtrecepten voor de diverse teelten zijn over de hele wereld hetzelfde, alleen de intensiteiten lopen uiteen.
Michiel: Werken jullie hierin ook samen met zaadbedrijven?
Frank: Zeer zeker, wij zoeken contact met zaadveredelaars, maar er zijn ook zaadbedrijven die ons benaderen, omdat zij zien dat bij hun afnemers ook die ontwikkeling met belichting aan de gang is. Daarmee willen ze zelf ook graag die stap maken om met led te gaan belichten, zodat zij hun rassen daar beter op kunnen selecteren. Zo kunnen zij hun klanten beter helpen. Op die manier breidt die vlek uit.
Michiel: Afgelopen winter zijn er leveringsproblemen met Spaans product geweest als gevolg van het donkere weer daar. Er gaan hier nu stemmen op dat we beter hier de tomatenteelt kunnen belichten omdat dat betrouwbaarder zou zijn dan product uit Spanje. Kun je daar wat over vertellen?
Frank: Wij zien in het algemeen dat de jaarrondproductie een belangrijke drijfveer voor glastelers is om hun gewas te gaan belichten. De factoren energie en duurzaamheid worden daarin ook steeds belangrijker. Het voorval in Spanje zorgt voor enige versnelling. Er ontstaan nieuwe contacten tussen handel en telers. Niet alleen voor het belichten van tomaat, maar ook voor komkommer.
Michiel: Je zou zeggen dat paprika het tweede gewas zou zijn.
Frank: Paprika begint nu en zal wel de grote derde worden.
Michiel: Zullen uiteindelijk alle gewassen belicht worden?
Frank: Ik denk dat het uiteindelijk voor alle producten gaat komen, maar wezenlijk in dit verband is de afzet, dus waar ga je met je product naartoe? Er moet vraag vanuit de markt zijn om de stap met licht te gaan zetten. Er is geen kweker die op voorhand zegt: laat ik eens licht ophangen en ik zie wel waar ik mijn product laat. Het begint met vraag uit de markt. Dan ga je rekenen aan licht en pas daarna wordt die stap eventueel gezet.
Michiel: Dus dit is echt een vraaggestuurde ontwikkeling.
Frank: Klopt. Dat heeft niet direct te maken met de investeringskosten, maar met de ontwikkeling dat financiers steeds minder bereid zijn om bedrijven die voor de massa produceren te financieren. Ze kijken scherper naar kosten. Er moet een doordacht plaatje voor de afzet achter je businessmodel zitten. Waar ga je met je product naartoe? Het is ook de vraag wat de handel wil. Wil die een puur op kostprijs geteeld product of wil die een product dat qua smaak en houdbaarheid stabiel is en van topkwaliteit is. Dat geldt trouwens niet alleen voor led, maar ook voor traditionele belichting. Zomaar lampen ophangen leidt tot mislukking.
Michiel: Waarom neemt led trouwens zo'n grote vlucht ten opzichte van traditionele belichting?
Frank: Dat is een heel pakket. Dat heeft enerzijds te maken met kennisontwikkeling. Anderzijds met de vraag uit de markt. De consument hecht steeds meer waarde aan duurzaamheid. Jaarrond en voorspelbare groei zijn ook hierin belangrijke factor. Met daglicht en traditionele belichting heb je al die variabelen niet goed in de hand. Omdat led een koude belichting is, kun je met behulp hiervan licht en warmte van elkaar loskoppelen. Met led kun je dus het klimaat veel beter beheersen dan met traditionele belichting.
Michiel: Je kunt led dus ook zien als een volgende stap om controle te krijgen over het productieproces.
Frank: Dat geldt natuurlijk helemaal voor de daglichtloze teelt, want dan draai je aan álle knoppen: temperatuur, luchtvochtigheid, CO2-gehalte, lichtspectrum, lichtintensiteit, substraat, voeding.
Michiel: Trekken jullie ook op met kassenbouwers?
Frank: Zeker, want die hebben een heel breed netwerk en we zien ook dat er meer vraag naar ledbelichting vanuit hun klanten komt. Led wordt dan meegenomen in het ontwerp.
Michiel: Het wordt steeds lastiger om Brusselse GMO-subsidie te verkrijgen in Nederland; steeds meer telersverenigingen stoppen ermee. Remt dat de ledontwikkeling?
Frank: Wij hebben nooit met subsidies gerekend. Dus we verwachten daarom niet dat dat een verschil maakt. Die GMO is meer een voordeel achteraf, maar dat is buiten de scope van hoe wij werken.
Michiel: Kun je aangeven waar die hele ledontwikkeling naar toe gaat?
Frank: Waar wij de komende jaren een exponentiële groei van verwachten is enerzijds het feit dat ledbelichting in steeds meer teelten en gewassen en ook in steeds meer landen toegepast gaat worden. Wereldwijd is er nog heel veel traditionele landbouwgrond te belichten met led. Zeker als je er rekening mee houdt dat de wereldbevolking de komende decennia jaren sterk blijft groeien. Daarnaast zetten we fors in op daglichtloze teelt, omdat we verwachten dat die naast de traditionele tuinbouw een grote vlucht gaat nemen.
Michiel: Gaat dat laatste dichtbij de consument plaatsvinden op daken in grote steden of krijgt de daglichtloze teelt een meer industriële, productiematige vorm?
Frank: Ik denk meer dat laatste, om de eenvoudige reden dat je ook voor urban farming een behoorlijk teeltoppervlakte nodig hebt om de bevolking van metropolen te kunnen voeden. Dat leidt ertoe dat daglichtloze teelt veel meer een randstedelijke aangelegenheid zal worden. Ook de teelt in kassen zal verder geoptimaliseerd worden. Daar blijft zeker ook een toekomst voor.
Michiel: Noem eens een effect wat misschien tot nu toe onderbelicht is gebleven.
Frank: Planten die belicht worden zijn doorgaans veel beter in balans dan planten die niet worden belicht. Dat leidt ertoe dat de gewassen langer meegaan en dat de producten langer houdbaar zijn in de keten. Dat ziet de handel ook. Als die bereid is daarvoor te betalen, wordt het interessant.
Michiel: Als een teler dit verhaal leest en denkt: daar moet ik ook wat mee. Wat zou dan voor een hem een plan van aanpak moeten zijn?
Frank: Het is belangrijk om te kijken of je je overige productiefactoren, inclusief je afzet tot in de puntjes in de hand hebt. Dat is de basis om de stap te zetten naar verdere optimalisatie door middel van belichting. We hebben daar een tool voor ontwikkeld, de tco-tool. Tco staat voor total cost of ownership. Die tool geeft inzicht in wat het effect van licht is. Voor een teler die nu onderin hangt, heeft belichting geen zin. Als je een coureur goede prestaties wilt laten leveren, zal die ervaren moeten zijn, het racen goed onder de knie moeten hebben én een goede auto moeten hebben. Met alleen een goede auto red je het niet.