Werken aan productievere en duurzamere tuinbouw in Marokko
Cecilia Stanghellini van Wageningen Plant Research vertelt: "In Marokko kan de tomatenproductie verbeterd worden wat betreft kwantiteit en kwaliteit. Dat laatste is belangrijk voor de export naar Europa. Door de toenemende droogte is het ook essentieel om het watergebruik te verminderen." Marokko wil zijn aanzienlijke landbouwsector verder ontwikkelen om het inkomen van agrarische bedrijven in plattelandsgebieden te vergroten en om zich voor te bereiden op toekomstige uitdagingen op het gebied van de voedselzekerheid en klimaatverandering.
Naast andere groente- en fruitsoorten produceert het land jaarlijks meer dan 1,25 miljoen ton tomaten. Bijna een derde daarvan wordt geëxporteerd naar het buitenland, de rest is voor de binnenlandse markt. De belangrijkste regio voor de tomatenteelt in Marokko is Agadir. "Er is een aantal grote tomatenproducenten in Agadir die tomaten exporteren naar Europa, en veel kleine en middelgrote producenten die met name produceren voor lokale markten", vertelt Marc Ruijs van Wageningen Economic Research.
Centre of Excellence
Stanghellini en Ruijs hebben onlangs een demonstratie- en onderzoekskas ontworpen en zijn begonnen met werken aan het onderzoeks- en opleidingsprogramma. Het plan, waarin de basis wordt gelegd voor een Centre of Excellence in Horticulture in Agadir, is gemaakt in samenwerking met het Complex Horticole d'Agadir (CHA). De vereniging van groente- en fruitproducenten en exporteurs in Marokko (APEFEL) is erbij betrokken, evenals de landbouwadviseur van de Nederlandse ambassade. De studie wordt gefinancierd door het ministerie van Buitenlandse Zaken via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). "Nederland staat vooraan waar het gaat om de tuinbouw en kassenbouw. Nederlandse bedrijven exporteren technologie en kennis", aldus tuinbouweconomisch deskundige Ruijs.
Klimaatbeheersing
"De tomatenproductie in Agadir kan gemakkelijk worden verdubbeld van 15 à 20 kilo tot 40 kilo per vierkante meter," vertelt Stanghellini, deskundige op het gebied van kastechniek en vermindering van energie- en waterverbruik. In een demonstratiekas kunnen de telers de verschillen zien tussen de huidige lokale teelttechnieken, en het effect van innovaties en technieken die de productie en duurzaamheid verhogen. "Daarbij gaat het om kleine stappen, voor de meeste producenten werkt een goedkope strategie het beste. De investeringen zijn niet groot maar leiden toch tot een betere en duurzamere productie", voegt Ruijs toe.
Beter klimaatbeheer levert grotere gewassen en betere kwaliteit op. De regio Agadir heeft een woestijnklimaat met warme dagen en koude nachten. Stanghellini vertelt: "De huidige kassen hebben niet-gecontroleerde openingen in de vrijwel plat dak en hebben te lijden onder grote temperatuurschommelingen. Met een beter ontwerp van de kassen en ventilatiecontrole is dit probleem op te lossen. En het gebruik van aluminium energieschermen boven de gewassen onder de plastic folie tijdens de nacht helpt om de warmte binnen te houden."
Gesloten irrigatiesysteem
Als gevolg van klimaatverandering valt er nog minder regen dan voorheen in de toch al droge regio Agadir, en de droge periodes duren langer. Bovendien is het irrigatiebeheer slecht. Door het oppompen van grondwater zakt het grondwaterpeil met een paar meter per jaar. Stanghellini vervolgt: "De producenten moeten overschakelen naar gesloten irrigatiesystemen waarmee afgevoerd water hergebruikt kan worden. Daarvoor zullen ze hun gewassen op substraat moeten verbouwen in plaats van in de grond." Een van de eerste tests in de demonstratiekas is het meten van water- en nutriëntengebruik in open en gesloten irrigatiesystemen. "We hebben dit eerder gedaan in Italië en de telers konden met eigen ogen zien hoeveel ze op kunstmest kunnen besparen met een gesloten systeem. Als telers beseffen dat ze hun investering binnen een paar jaar terugverdienen, werkt dat als stimulans."
Toekomstige telers en onderzoekers
Niet alleen de technici moeten op een hoger niveau worden gebracht, maar ook de telers, onderzoekers, opleiders en universitair docenten. Wageningen wordt betrokken bij de opzet van onderwijs waarbij de nieuwe kassenfaciliteit gebruikt zal worden om kaspersoneel op te leiden op verschillende niveaus. "Samen met de CHA-medewerkers van het Institut Agronomique et Véterinaire Hassan II, waar toekomstige ingenieurs opgeleid worden, hebben we vier prioriteiten geïdentificeerd, namelijk klimaatbeheer, water- en bemestingsbeheer, gewasbescherming en gewasbeheer", vertelt Ruijs. Mogelijke latere aanvullingen zijn ketenanalyse en voorkomen naoogstverliezen.
De bouw van de demonstratie- en onderzoekskas wordt nu aanbesteed bij geïnteresseerde Nederlandse bedrijven. En deskundigen uit Wageningen en het CHA-personeel zijn bezig met het ontwerpen van een gloednieuwe tweejarige opleiding voor hoger kaspersoneel. In juli 2018 wordt het huidige project afgerond. Voor daarna gaan de betrokken partijen op zoek naar financiering voor verdere activiteiten.
Succesvolle tuinbouwprojecten
De studie van Agadir laat zien hoe aanvullende expertise van verschillende onderzoeksdisciplines in Wageningen ingepast wordt in succesvolle tuinbouwprojecten over de hele wereld. Wageningen Plant Research heeft bijgedragen aan de oprichting van tal van kenniscentra, bijvoorbeeld in Mexico, Chili, het Midden-Oosten, Saudi-Arabië en Dubai. "We werken ook aan de optimalisatie van kassystemen in Indonesië, Turkije, China, Argentinië en Australië. We doen veel van dit soort projecten, soms met andere afdelingen zoals Wageningen Economic Research en Wageningen Environmental Research", voegt Stanghellini toe.
Ruijs en zijn collega's van Wageningen Economic Research bestuderen lokale, regionale en wereldwijde markten, analyseren leveringsketens en bestuderen de sociaaleconomische impact op bijvoorbeeld de lokale werkgelegenheid. "Het gaat niet alleen om technologie en productiviteit. De kwaliteit is ook van belang. Daarom kijken we naar mogelijkheden voor hoogwaardige producten en verschillende marktsegmenten. In Agadir kunnen bijvoorbeeld voor sommige tomatenrassen hogere prijzen gevraagd worden. Restaurants en hotels zijn bereid om meer te betalen."
Bron: Wageningen University & Research