Voorzichtig optimisme voor kastuinbouw in Oekraïne
De hoge energiekosten, de weggevallen export naar Rusland en de hoge kosten voor leningen terwijl er veel high tech nodig is, maakt dat de kastuinbouw in zwaar weer zit. Er is ook positief nieuws: een toenemende export naar de Europese Unie en de uitbreiding van Galicia Greenery. Diverse Nederlandse bedrijven gaven de mogelijkheden weer voor innovaties en duurzame oplossingen tijdens het forum.
Omvang kastuinbouw Oekraïne
Aan het begin van 2017 heeft Oekraïne circa 250 ha aan glastuinbouw voor groente, 100 ha voor productie van bloemen en circa 8.000 ha aan plastic kassen. Circa 9 ha heeft de sneeuwval in de winter helaas niet overleeft. Tegelijkertijd is er circa 8 ha kastuinbouw het afgelopen jaar gemoderniseerd volgens de nieuwste Nederlandse technieken waardoor de opbrengst in die kassen ook 1,5 keer hoger ligt.
Hoge energieprijzen
Het zesde Nederlands-Oekraïens forum gaf een slechter beeld van de economische situatie in de kastuinbouw dan vorig jaar. De slechte situatie heeft vooral te maken met de hoge kosten. De energieprijzen in Oekraïne zijn hoog en staan niet voor langere tijd vast waardoor er veel onzekerheid is. Het grootste probleem is dat de energiebedrijven hun prijzen een maand van de tevoren vaststellen waardoor het zeer moeilijk is een businessplan te maken en zelfs een paar maanden vooruit te kijken naar productiekosten.
Het aandeel van de energiekosten in de kastuinbouw verschilt per gewas, maar ligt tussen de 30 en 65% van de totale productiekosten. Vergeleken met Nederland betalen producenten in Oekraïne circa 60% meer voor gas en ca 30% meer voor elektriciteit.
Energieprijzen gestegen
De energieprijzen zijn de afgelopen jaren gestegen, zowel voor producenten als consumenten. Het is een van de vereisten geweest van het Internationaal Monetair Fonds om de tranches van de leningen aan Oekraïne uit te betalen. Met de hogere kostprijs in Oekraïne en de hogere prijs wat betaalt wordt per product in Nederland verliest Oekraïne zijn mogelijkheden en concurrentiepositie richting de Europese markt en consument.
De Oekraïense overheid wil de import van gas uit Rusland vervangen door alternatieve energie. In de kassenbouw is ook alternatieve energie in opkomst, zoals boilers, om de kosten van gas te kunnen reduceren.
In Uman, richting het zuiden, staat een kas waar als eerste Philips LED-verlichting werd gebruikt, dit is echter nog een niche en volgens de vertegenwoordigers in de kastuinbouw nog niet overal rendabel. Er bestaat er onzekerheid over de regelgeving ('green tariff') en er zijn investeringsrisico's. Aan investeringen in alternatieve energie en LED zijn relatief hoge kosten verbonden, mede door het hoge rentepercentage wat wordt gehanteerd door lokale banken. Financiering is dan ook vaak afhankelijk van internationale financiële instellingen (IFI's). Over de mogelijkheden die IFI's bieden voor co-financiering verschijnt op korte termijn een overzicht op onze website.
Exportmogelijkheden
Is er dan alleen slecht nieuws te melden tijdens het forum? Zeker niet. Waar het gaat om de mogelijkheden voor export zien alle deelnemers voorzichtig positieve signalen.
Voor de exportrestricties naar Rusland exporteerde Oekraïne 20% van de tomaten en 5% van de komkommers. In 2015 is deze export nagenoeg stilgevallen en bedroeg de export van komkommers iets meer dan 1 mln ton. Sinds 2016 neemt de export naar de EU aanzienlijk toe. In 2016 exporteerde Oekraïne 4,3 mln ton tomaten en 2,4 ton komkommers, een record! Ondanks de hoge prijzen zijn kopers, met name in Polen, geïnteresseerd in de aanvoer. Volgens Info-Shuvar kosten Oekraïense kaskomkommers in februari 2017 €1,84-1,92 per kg op de groothandelsmarkt en worden Poolse kaskomkommers verkocht voor €1,75 – 1,95 per kg. Polen vervangt sinds 2015 Wit-Rusland als grootste exportbestemming voor Oekraïense kastuinbouwproducten.
Reden voor optimisme
Dit is reden voor optimisme op de langere termijn voor alle vertegenwoordigers in de kastuinbouw omdat er mogelijkheden zijn voor verdere ontwikkelingen in de export. Het succes is daarbij afhankelijk van de kwaliteit van het product dat onder andere zorgvuldig geselecteerd en verpakt moet worden. De Europese standaarden zijn daarbij hoger dan die van voorheen (Wit-) Rusland. Een omslag is dus nodig. Kwaliteit is niet alleen nodig om te kunnen concurreren op de internationale markt maar ook steeds meer op de lokale markt. De lokale markt bestaat grotendeels uit kleinschalige producenten, 2 hectare kassen en misschien 1 of 2 hectare open grond voor de teelt van groenten.
Enza Zaden levert bijvoorbeeld 50-60% van de afzet in Oekraïne aan dergelijke kleinschalige producenten. Om met hogere kosten toch concurrerend te zijn, is het belangrijk een continue hoge kwaliteit product af te leveren voor de retail.
Minister Olga Trofimtseva
Het ministerie van landbouw in Oekraïne ziet een toekomst voor de tuinbouw in niche-producten, zoals biologisch, waarbij diversificatie in de afzetmarkt van belang is, en een focus op producten met een toegevoegde waarde. Deputy minister Olga Trofimsteva benadrukt dat de kastuinbouw in Oekraïne op dit moment nog onvoldoende produceert voor de lokale markt. Gedurende het hoogseizoen wordt nog steeds circa 20% geïmporteerd. Met een hoogwaardige zaden en kasconstructies, een efficiënt primair proces en verfijning van de producten voor een hogere kwaliteit kan de professionele tuinbouw zich verder ontwikkelen. Deze professionele tuinbouw moet zich daarbij richten op energiebesparing, certificering voor export (GlobalGAP) en kwaliteitsproducten.
Grote Nederlandse bijdrage
Nederland heeft jarenlange kennis en ervaring in de tuinbouw. Belangrijk daarbij is dat er steeds nieuwe innovaties en technologieën op de markt komen. Het Nederlandse bedrijfsleven in uitgangsmateriaal investeert ongeveer 15% van de jaarlijkse omzet in Research & Development waarmee continue wordt bijgedragen aan de verdere ontwikkeling en verduurzaming van de sector.
Tijdens het forum hebben diverse Nederlandse bedrijven die actief zijn in Oekraïne een presentatie gegeven over de nieuwste toepassingen in de kastuinbouw. Daarbij is onder andere ingegaan op LED-verlichting, (biologische) zaden en bestrijding met behulp van bijen.
Presentaties tijdens forum
Tijdens het forum is ook aandacht besteed aan de vereisten van de Europese markt. Om meer kennis hiervan op te doen is de Duits-Oekraïens landbouwdialoog (APD) begonnen met het organiseren van workshops voor Oekraïense producenten. Nederland heeft in februari een missie voor Oekraïense producenten van groente, champignons en bessen georganiseerd naar Nederlandse toeleveranciers van apparatuur (Partners International Business Foodtechlink) en daarbij ook een bezoek gebracht aan Fruitlogistica. Bij een dergelijk bezoek aan een beurs wordt duidelijk het verschil zichtbaar ook in vereisten aan bijvoorbeeld verpakkingen tussen de Oekraïense en de Europese consument. Een groei in export en de professionalisering van de kastuinbouw in Oekraïne biedt mogelijkheden voor Nederlandse toeleveranciers in de kastuinbouw: van zaden tot verlichting, van kasconstructies tot boilers en bestrijding van insecten en ziektes.
Bron: Agroberichten Buitenland