Flaeijelfeest en Earlik Ite Greydanus geven impuls aan oude Fryske peulvruchten

Earlik Ite Greydanus, de telers van oude Fryske peulvruchten, de streekkeurmerken Wâldpyk en Waddengoud en het Flaeijelfeest dat Fryske oude cultuur laat herleven, zetten oude Fryske peulvruchten als Wâldbeantsjes, Reade Krobben, Kollumer Zoet Erwten en de Dik Trom-erwten in het zonnetje. Nu de commerciële teelt van deze oude Fryske rassen, waarvan sommige zelfs bijna uitgestorven waren, steeds meer vorm aanneemt, zoekt Earlik Ite Greydanus naar nieuwe mogelijkheden om de bekendheid en verkoop te bevorderen. Eén daarvan is de presentatie van de peulvruchten op het Flaeijelfeest op 24 september in Nieuwehorne. Hier zullen de oude Fryske peulvruchten een podium krijgen met demonstraties van vooroorlogse oogst- en droogmethodes van de bonen en een proeverij. Zelfs de traditionele bruine bonenmaaltijd op het Flaeijelfeest maakt plaats voor een historische boerenmaaltijd van Wâldbeantsjes. De aandacht voor de Friese peulvruchten past precies in de campagne van de Verenigde Naties die 2016 heeft uitgeroepen tot het internationale jaar van de Boon.

Het aankomende Flaeijelfeest bestaat tevens 40 jaar, dus een perfect moment voor de promotoren van historische Fryske rassen om daar groots uit te pakken met het oude peulvruchtenambacht. "We laten zien hoe men in de jaren 20 en 30 bonen als de Wâldbeantsjes, Reade Krobben en erwten als de Kollumer Zoete en Dik Trom droogden (op ruiters), dorsten (met jutezakken en dorsvlegels), schoonden (in de wind) en sorteerden(afwijkende en aangetaste bonen eruit). Alles met de hand en publiek kan zelfs een handje meehelpen. Ook hebben we een winkeltje in jaren '20 stijl, toen de bonen nog per pond werden verkocht. Tot slot doen we ook mee met de boerenoptocht helemaal in oude stijl en presenteren we moderne kant-en-klaar maaltijden gemaakt van Wâldbeantsjes, Reade Krobben, Kollumer Zoet Erwten en de Dik Trom-erwten ", aldus Tjalke Stoelwinder. Het Flaeijelfeest vindt plaats van 22 tot en met 24 september op Landgoed De Horne in Nieuwehorne. "En voor wie de 'sterkste man' wedstrijd wil winnen op het Flaeijelfeest, moet even bij ons langs komen om een hapje Wâldbeantsjes te eten. De winst is dan al verzekerd", grapt Tjalke Stoelwinder.

Wâldbeantsjes, Reade Krobben, Kollumer Zoet Erwten en de Dik Trom-erwten
zijn allemaal oude Friese bonensoorten. Tot en met de jaren '60 werden ze veel gegeten, maar daarna verdwenen ze in rap tempo. Door schaalvergroting en om de kosten zoveel mogelijk te beperken, besloten de meeste telers om nieuwe soorten te gaan verbouwen, die teelttechnisch gezien veel makkelijker machinaal te oogsten waren. Dit zijn soorten als de groene erwten, kapucijners en bruine bonen, die nu nog steeds in de winkels liggen. Smaak kwam daarbij op de tweede plaats te staan. Sinds 2007 is daar een kentering in gekomen door herhaaldelijke inspanningen van onder andere Greydanus, Wâldpyk, Waddengoud en een handjevol telers. Tegenwoordig liggen de Wâldbeantsjes, Reade Krobben, Kollumer Zoet Erwten en de Dik Trom-erwten gewoon weer in de winkel. Naast kleine tuinders hebben ook een aantal Friese akkerbouwers de teelten opgepakt. Onder andere Jaap Wilman teelt de Wâldbeantsjes en Reade Krobben in Kollumerzwaag in de Friese Wouden en dragen het Wâldpyk-streekkeurmerk. Piet Hoekstra in St.-Jacobiparochie is één van de telers van de Kollumer Zoete erwten en Dik Trom-erwten in het Friese Waddenkustgebied. Deze erwten zijn gecertificeerd met streekkeurmerk Waddengoud.