Het thema dit jaar was 'Met boeren meer toekomst.' Een thema waar je alle kanten mee uit kan en dat vanuit allerlei hoeken belicht kan worden; handel, retail, landbouw, consument, maatschappij, (volks)gezondheid, jongeren - noem maar op. Dat gebeurde dan ook, maar hoe landbouw en maatschappij tot meer wederzijds begrip en duurzame samenwerking kunnen komen bleef als een rode draad door alle toespraken en workshops heenlopen.
Met de klok mee: Elies Lemkes-Straver, Sander van der Laan, Han Wiskerke en Raphael Hoogvliets.
Na een openingswoordje van Jorn Matena begon het programma met een reeks lezingen. Als eerst kreeg Hans Huijbers het woord. Hij vertelde uitvoerig over toekomstperspectieven voor de landbouw in een steeds complexere wereld, waarin al lang niet meer een paar gevestigde partijen bepalen wat er gebeurt, maar daarentegen een kleurrijk en immer groeiend pallet van actoren. Een samenvatting daarvan zou te ver voeren, maar in een paar woorden kwam zijn verhaal erop neer dat de markt verandert, de verhoudingen tussen producenten en consumenten in transitie zijn en de landbouw zelf voor hele andere dilemma's, maar ook kansen staat dan vroeger. Landbouw zou volgens hem moeten verduurzamen, zich directer moeten bezighouden met gezonde voeding en moeten leren met alle andere partijen in de keten tot een symbiose te komen. De consument moet dus meer centraal komen te staan en er moet gewerkt worden aan betere en duurzamere handelsrelaties en milieuvriendelijkere productie. De uitdaging is dan ook de landbouwer of teler te helpen op de plek waarop hij zich bevind, met het product dat hij levert, in de markt waarin hij opereert. 'Zonder boeren geen toekomst,' merkte hij tot slot op, 'is het motto dat we eerder overwogen deze dag mee te geven. Maar dat heeft een negatieve lading: geen toekomst. Nee, veel beter is: met boeren meer toekomst!'
Het podium, opgefleurd met fruit van Philips Fruittuin
Vervolgens kwam Elies Lemkes-Straver aan het woord. Zij sprak over consumentwaardering, of wel de mate waarin de consument tevreden is. 'Voedsel,' zegt ze, 'is steeds meer geladen met emotie.' Voedsel is al lang niet zomaar een product meer, maar iets waaraan mensen allerlei vragen stellen voordat ze het kopen: is het duurzaam, waar komt het vandaan, is het gezond, wat is er mee gebeurd voor het hier in het schap terecht kwam, etc. De consument, aldus Lemkes, is redelijk positief over de landbouwsector, en dat is iets waar 'we' best trots op mogen zijn. Maar het kan altijd beter, en daarom is het van belang na te denken over hoe reputatie en waardering vergroot kunnen worden. Daartoe moet de landbouw vooral transparanter worden naar de consument. "Trots en transparantie: dat zijn de randvoorwaarden voor een succesvolle toekomst in de landbouw."
V.l.n.r. Hans Huijbers, Elies Lemkes-Straver en Raphael Hoogvliets
Vervolgens kwam Sander van der Laan, naar eigen zeggen kruidenier van beroep maar nu even aan het roer van Albert Heijn, aan het woord. Los van wat hij inhoudelijk allemaal vertelde – over het belang van vers en eerlijk, het belang van duurzame productie en handelsrelaties en op welke manieren AH aan de weg timmert – was het voor de toehoorders bemoedigend uit zijn mond te horen dat A&H er alles aan gelegen is landbouw meer zichtbaar te maken en te verduurzamen, en dat zij nergens meer baat bij hebben dan een sterke nationale landbouwsector.
Raphael Hoogvliets kwam hierop het belang van jongeren voor de toekomst van de landbouw benadrukken. Hij deed dat aan de hand van een hele reeks voorbeelden van jonge ondernemers, start-ups en andere innovatieve ideeën en partijen. Die voorbeelden dienden vooral ter illustratie van zijn eigenlijke punt, namelijk dat de landbouw zich moet realiseren dat jongeren vol energie en ambitie zijn, dat die jongeren meer serieus genomen zouden moeten worden omdat zij de innovators van morgen zijn, en dat landbouwers ook naar young professionals uit andere sectoren moeten kijken.
De sessie werd afgesloten met Han Wiskerke, hoogleraar Rurale Sociologie van de Universiteit van Wageningen, die meer in het bijzonder inging op sociale een maatschappelijke verbindingen tussen landbouwer en klant. 'Veel bedreigingen uit de jaren '90 zijn nu geen bedreigingen meer, maar juist kansen.' Een voorbeeld is stadslandbouw, een onderwerp waar menigeen in de sector vraagtekens bij stelt, maar dat tevens iets is dat 1: kennis en respect voor de landbouw(er) kan afdwingen, waarvoor 2: kennis van de boer nodig is, waarbij 3: de stadsmens leert inzien wat productie kost en wat er allemaal wel niet bij komt kijken (bewustwording), en dat 4: domweg allerlei kansen voor de ondernemer met zich meebrengt.
Een flinke zit dus. Toen was het tijd voor de workshops. Verspreid over aan de grote zaal en de foyer grenzende bijzaaltjes werd er in kleinere groepjes gepraat, gediscussieerd en gedeeld over de positie van de landbouw van vandaag en morgen. Er werd gedebatteerd over de meest uiteenlopende zaken: waar liggen kansen, hoe zit het met streekbeleving, hoe komen de verschillende partijen in de keten nader tot elkaar, hoe zit het met consumentenwaardering en hoe kan dat positief beïnvloed worden, enz. Bij een aantal workshop werd er fanatiek gebrainstormd over zaken als databeheer, watermanagement en het gebruik van nieuwe technologieën. In weer andere sessies presenteerde een hele reeks bedrijven hun (ideeën over) innovaties en deelden zij ervaringen. Om kort te gaan: op alle vlakken kon men de hersens laten kraken en meedenken over de toekomst van de landbouwsector, die, zoals op het congres herhaaldelijk gezegd werd en de aanwezigen maar al te goed weten, nummer 1 is in de wereld op het gebied van kennis, innovatie en efficiëntie.
Lancering van het platform Jonge Helden in het Groen
Na de workshops kon iedereen gelijk weer in de grote zaal plaatsnemen voor de plenaire afsluiting. Die bestond uit twee delen: de lancering van het platform Jonge Helden in het Groen - een initiatief van Froukje Kooter, sinds kort studente-af en nu fulltime voor ZLTO aan de bak als Trainee Jongeren, Markt en Maatschappij – en de uitreiking van de ZLTO initiatiefprijs. Het eerste, het platform voor voor Jonge Helden in het Groen, is bedoeld voor het delen van verhalen en het uitwisselen van ervaringen, en de hoop is natuurlijk dat landbouwers uit alle sub sectoren hier hun voordeel mee zullen kunnen doen. Het forum (www.jongeheldeninhetgroen.nl) werd officieel door Froukje zelf, Hans Huijbers en de commissaris van de koning plus assistente met een druk op een grote rode knop gelanceerd.
Froukje Kooter wordt in het zonnetje gezet
Tot slot was er de uitreiking van de ZLTO initiatiefprijs. Dit jaar ging de prijs naar het initiatief De Goorloop: Boeren baas over eigen natuur, een project waarbij boeren de 100 hectare grote ecologische verbindingszone de Pielis, dat aanvankelijk een bedreiging voor de landbouw in het gebied vormde, in eigen beheer hebben genomen. (Zie filmpje). De andere twee finalisten, Dutch Quinoa en de APPelgooier, moesten het onderspit delven, maar ontvingen toch beide een cheque van duizend euro.
De prijswinnaars
Initiatiefnemers van de Goorloop: Boeren baas over eigen natuur