Het klinkt ingewikkeld, metabolomics. "Maar het is niet meer dan een stuk gereedschap en niet een doel op zich", begint prof. Robert Hall zijn inaugurele rede Plant Metabolomics and de Golden Age of Dutch painting. De waarde van deze technologie zit in de data die ermee worden gegenereerd, stelt de hoogleraar. Die data betreffen gegevens over kleinere en grotere plantenstoffen, zoals smaak– en geurstoffen, gif en medicinale stoffen, parfums en natuurlijke insecticiden; of feitelijke gegevens over stoffen die zaad tot ontkieming dwingen. Wetenschap bestaat uit feiten, zoals huizen van bakstenen zijn. "Maar een pallet stenen vormen geen huis. Evenmin vormt een berg feiten de wetenschap", voegt hij de Franse filosoof Henri Poincaré er citerend aan toe. Het kunstje van de bioloog is de data te interpreteren, zodat er uiteindelijk toepassingen mogelijk zijn.
Het toepassingsgebied van metabolomics is breed, bijna universeel. De stoffen in de planten kunnen voedzaam zijn voor de mens, of heilzaam, zoals blijkt uit het grote aandeel van 25 % geneesmiddelen waarvan de werkzame (bioactieve) stof op plantenstoffen is gebaseerd. Veel plantenstoffen hebben dus een fysiologisch effect in andere organismen. Zo trekt de geur van bloemen niet alleen insecten aan, maar ook mensen. Of zo is het middeleeuws middel tegen hoofdpijn, het kauwen op een wilgentwijg, een probaat middel gebleken omdat, zoals we nu weten, de wilgenschors de stof salicylzuur bevat, sterk gelijkend op de verwant die bekend staat als aspirine. Maar ook het begrijpen van complexe kwesties als het rijpen van fruit kan via veredelaars zijn vruchten afwerpen voor telers.
Wereldschaal
De diversiteit aan mensen en culturen wereldwijd vraagt om aangepaste agrarische producten. Zo is de gewenste rijst voor mensen in Pakistan à la Basmati-rijst, terwijl regionen in India kortere rijstsoorten prefereren. Maar ook de smaken verschillen. Zo kennen de geurige Basmati en Jasmine-rijst hun eigen 'publiek'. Melabolomics geeft de basis voor deze verschillen. Met de hulp van metabolomicstechnieken bleek het mogelijk twee nieuwe variëteiten van rijst te maken die een hoge opbrengst en een goede smaak combineren. Ze komen binnenkort op de markt in Laos.Robert Hall deed zijn PhD-onderzoek over secundaire plantenstoffen aan de University of Edinburgh en werkte tien jaar op het gebied van genetisch modificatie en metabolic engineering in Wageningen. Het afgelopen decennium werkte hij aan het Centre for BioSystems Genomics, een grote publiek-private samenwerking in plant genomics, waarbij 22 partners betrokken zijn. De buitengewone leerstoel van prof. Robert Hall wordt gefinancierd door Plant Research International, onderdeel van Wageningen UR.
Bron: WageningenUR