De afgelopen hete periode plaatste veel telers en ook ZON voor tal van uitdagingen. En mogelijk krijgt de voorbije hitte deze winter en zelfs in het nieuwe seizoen nog een staartje. Het ene na het andere hitte- en droogterecord sneuvelde afgelopen zomer. Zelden was het zo lang achter elkaar zo droog en heet. Voor de eigenaren van de strandpaviljoens aan de Noordzeekust was het een zomer om in te lijsten. Voor telers vormde de aanhoudende hitte en droogte een grote uitdaging. Ze moesten alle zeilen bijzetten om hun gewas gezond – of in ieder geval in leven – te houden en om voldoende product van acceptabele kwaliteit te kunnen leveren.
Overrijp
Teamleider Quality Control Manouk Grutters: ‘Eigenlijk begon de zomer al in april. Dat heeft op veel producten invloed gehad. Op asperges bijvoorbeeld, waarvan het aanbod zo groot was dat de markt volledig verzadigd was met teleurstellende prijzen tot gevolg. Hetzelfde gold voor tomaat. Voor de afdeling commercie is het dan lastig om producten tegen een goede prijs te verkopen. Bovendien was de productie tijdens de aanhoudende hitte in veel gevallen zo groot dat de ‘handjes’ ontbraken om het product snel te oogsten. Dit droeg er toe bij dat het percentage klasse II hoger kwam te liggen.
Die situatie deed zich volgens Manouk niet alleen voor in de glasteelt, maar zeker ook in de vollegrondsteelt. ‘Die is immers nóg weersafhankelijker. Naarmate de warme periode langer duurt neemt de kans op inwendige gebreken dus ook bij producten van de vollegrond toe. Vooral koolsoorten zijn daar gevoelig voor. Van de buitenkant oogt het product dan vaak gezond, maar als je het opensnijdt zie je vaak bruinverkleuring of verrotting. Als we weten dat dat speelt, snijden de keurmeesters een paar kolen van elke partij open. Komen we niks bijzonders tegen, dan kunnen we niet anders dan de partij doorlaten. We gaan natuurlijk niet alle producten opensnijden, maar lopen daarmee wel het risico dat we achteraf klachten krijgen als er toch sprake blijkt van inwendige gebreken. Dat maakt het heel lastig. We proberen zo goed mogelijk te controleren en te keuren, maar inwendige gebreken kun je nu eenmaal moeilijk zien. We weten niet waarom de ene kool wel inwendige gebreken heeft en de andere niet.’
Trips
Een ander vollegrondsproduct dat veel problemen had is prei. Prei is bij langdurige warmte extra gevoelig voor trips. Daar bestaan gewasbeschermingsmiddelen voor, maar bij de aanhoudende hitte van afgelopen zomer moet je die zo vaak toepassen dat de trips bijna niet te onderdrukken is. Een bijkomend probleem bij prei vormde beregening met roestwater. Tijdens normale zomers kan incidentele beregening met ijzerhoudend grondwater geen kwaad, maar afgelopen maanden moesten (prei)telers zo vaak beregenen dat degenen met roestwater onvermijdelijk bruine randen op de prei zagen verschijnen. Die roest is niet schadelijk, maar de consument wordt er niet blij van.
Manouk: ‘De klanten en ook consumenten accepteren wel iets meer wanneer er onder extreme omstandigheden geen beter product is. En natuurlijk proberen we voor alle partijen zo goed mogelijk om te gaan met de situatie.’
Manouk vreest dat de gevolgen van de hitte nog lang kunnen na-ijlen. ‘Dat is een beetje koffiedik kijken, maar je weet niet hoe het product dat afgelopen zomer is geplant zich gaat ontwikkelen. Dat hoeft niet per se tot gebreken te leiden, maar het product kan misschien trager of juist sneller gaan groeien waardoor oogstprognoses veranderen. Dat kan ook gelden voor Spanje, waar sommige teelten vanwege de hitte een week of wat later dan normaal zijn geplant. En hoe heeft de asperges de hitte ervaren? Hoe ziet het onder de grond uit? Dan merk je misschien pas volgend seizoen. Omdat we deze langdurige hitte tot dusver zelden of nooit voorkomt, weet je gewoon niet wat de gevolgen op langere termijn kunnen zijn.’
Grens
William Vergeldt, die ijsbergsla en prei teelt, zegt dat het bestrijden van trips bij prei afgelopen zomer ‘vechten tegen de bierkaai’ was. ‘Intussen werd het gewas natuurlijk steeds ouder. Het probleem bij oudere prei is dat trips daar niet meer uit groeit en dat we daar de rest van het seizoen mee moeten dealen.’
IJsbergsla leverde volgens William amper problemen op, mits de teelt maar voldoende werd beregend. ‘Het enige risico bij ijsbergsla is schotvorming als gevolg van droogte- en hittestress.’ Zelf kreeg William naarmate de zomer langer aanhield ook last van ‘hittestress’. ‘We hebben heel veel extra kosten moeten maken en heel wat extra uren moeten maken om alles een beetje vochtig te houden. Dat loont wel, maar het is ook een aanslag op je persoonlijke leven. Van je vrienden en familie zie je dan niet veel meer; dat eist op een gegeven moment ook zijn tol.’
Ook met heel veel extra werk en aandacht kon paprikateler Erik Gubbels niet voorkomen dat zijn product te lijden had van de extreme hitte. ‘Dat leidde ertoe dat we in plaats van de gebruikelijke vijf procent klasse II afgelopen zomer vijftien tot twintig procent klasse II product hadden. Dramatisch, want die klasse bracht maar een paar cent per kilo op.’
Doordat de planten in korte tijd heel veel vrucht voortbracht, was en is het vruchtgewicht nog altijd beduidend lager dan gemiddeld. Erik: ‘Daar komt nog bij dat de afgelopen periode de vorm van de vruchten wat veranderde als gevolg van de hitte. Dat is natuurlijk ook niet bevorderlijk voor de prijsvorming.’
Rabarber
Een gewas dat – mits beregend – vrij goed bestand bleek tegen het extreme zomerweer, is rabarber. Teler Hans Verbeek: ‘Wij hebben onze zeven hectare rabarber vanaf half juni beregend. Omdat we op tijd zijn begonnen, is het gewas steeds fris gebleven. Door continu te blijven beregenen én plukken, zijn we erin geslaagd de aanvoer redelijk op peil te houden. Dat zie je terug in de prijzen, die zelfs tijdens de heetste weken redelijk goed waren.’
Verbeek vraagt zich wel af wat de gevolgen van de hitte zijn voor de wortelstokken. ‘Die extreme hitte kan niet goed zijn voor de planten. Ik ben dan ook benieuwd of we daar komend jaar iets van merken.’
Paul Janssen, die courgette, asperge, prei en pompoen teelt, denkt dat zijn perceel asperges de tropische temperaturen goed heeft doorstaan. ‘Wij hebben druppelslangen op de bedden liggen en hebben op die manier voorkomen dat de wortels helemaal zijn uitgedroogd. Als gevolg van de droge hitte en het gebrek aan dauw, hebben de planten nagenoeg geen last van ziekten gehad. Kort geleden viel me op dat onze asperges er nog altijd frisgroen bijstond, terwijl die van collega’s al geel begon te worden. Hoe langer groen, des te beter, want hoe meer energie er naar de wortels gaat. De prijzen van de asperges waren jammer genoeg slecht, maar over het gewas maak ik me geen zorgen. Volgend jaar nieuwe ronde, nieuwe kansen dus.’
De hitte leidde er toe dat de courgettes van Paul Janssen net als die van medetelers zoveel vruchten maakte, dat er de eerste tien weken van het seizoen sprake was van een overaanbod, met dienovereenkomstige prijzen. ‘De pompoenen doen het goed in de kilo’s product die de planten opleveren, maar wat de prijzen gaan doen is nog niet duidelijk.’
Frans Lommen is een van de keurmeesters van ZON die bij de teler op de tuin keurt. Hij maakte dan ook van dichtbij mee hoe veel telers tot het uiterste gingen om gegeven de omstandigheden een redelijk product bij de klant te krijgen. ‘Helaas lukte dat vaak slechts in beperkte mate. Voor preitelers met trips én roestwater bijvoorbeeld was het kiezen tussen twee kwaden: niet beregenen met een beperkte opbrengst tot gevolg of wel beregenen en de roestophoping voor lief nemen. Maar ook voor de keurmeesters was het een uitdaging om de grenzen van de diverse kwaliteitsklassen op te zoeken en zo voor alle partijen eruit te halen wat erin zat.’
Bron: ZON Magazine