Gregor Mendel, de kloosterling die beroemd is vanwege zijn baanbrekende werk in de erfelijkheidsleer bij planten, wilde in eerste instantie vooral nieuwe, betere gewassen maken en raakte pas later gebiologeerd door de werking van het overerven van eigenschappen. Dat blijkt uit onderzoek aan twee tot nu toe onbekende artikelen uit 1861 in kranten uit Brno, nu Tsjechië. De conclusies staan haaks op wat veel historici in het verleden over Mendel’s drijfveren hebben geschreven. Peter van Dijk, werkzaam bij het in Wageningen gevestigde onderzoekbedrijf KeyGene, publiceerde op 4 oktober 2018 de conclusies in het wetenschappelijk tijdschrift Genetics.
Een detail van één van de krantenartikelen uit 1861 uit Brno die vertellen over de ambitie van mendel om met zijn werk betere groentegewassen en siergewassen te ontwikkelen. Met software voor tekstherkenning wist Peter van Dijk van KeyGene nieuwe informatie over de ambities van Mendel naar boven te halen.
De bevindingen van Van Dijk en zijn collega-auteurs laten zien dat de oorsprong van het gericht veredelen van innovatieve, betere groentegewassen al in de 19e eeuw ligt.
Mendel is bij het grote publiek al bekend als de grondlegger van de erfelijkheidsleer. Met zijn experimenten met erwten liet Mendel zien dat het kruisen van planten niet vergeleken kan worden met het mengen van twee vloeistoffen, maar met het doorgeven van ‘erfelijke deeltjes’ aan het nageslacht.
Onbegrip en verbrandde aantekeningen
Door onbegrip tussen collega’s en nabestaanden zijn de aantekeningen van Mendel na zijn dood verbrand. Daardoor was er over de motieven van Mendel tot op heden niets met zekerheid bekend. Peter van Dijk: “Er was een gat in de belangrijke periode tussen het afstuderen van Mendel in 1853 en zijn beroemde publicatie in 1865. Ik raakte gefascineerd door dat gat van 12 jaar en ben op zoek gegaan naar informatie uit die periode.”
Opvallend genoeg werd Van Dijk een handje geholpen door de moderne techniek. Veel oude uitgaven van kranten worden nu gedigitaliseerd en via internet toegankelijk gemaakt. Door gebruik te maken van zogenaamde OCR software kunnen de digitale beelden weer worden omgezet naar teksten die met behulp van zoekmachines goed te doorzoeken zijn.
Niet overerven, maar innovatie land- en tuinbouw doel van experimenten
Van Dijk: “Zo ontdekte ik in twee kranten uit het Tsjechische Brno artikelen uit 1861 over het werk van Gregor Mendel. De krant noemde de experimenten van Mendel heel instructief en gericht op het ontwikkelen van verbeterde groente- en siergewassen. Mendel was in zijn vroege jaren dus niet zozeer uit op het begrijpen van het overerven van eigenschappen, maar op innovatie in de land- en tuinbouw.”
Mede door zijn omgeving en de mogelijkheden die Mendel kreeg voor het doen van onderzoek richtte hij zich meer en meer op het ophelderen van de wetten van de overerving. Dat onderzoek leidde uiteindelijk tot de beroemde publicatie uit 1865. Van Dijk: “Het heeft nog tot 1900 geduurd voordat anderen, waaronder Hugo de Vries, zo ver kwamen en daarbij ontdekten dat Gregor Mendel ze 35 jaar eerder al voor was.”
Het wetenschappelijke artikel van Peter van Dijk van Keygene en zijn co-auteurs Franjo Weissing van de Rijksuniversiteit Groningen en het Institute for Advanced Study in Amsterdam en Noel Ellis van de University of Auckland is open access en is dus voor iedereen via internet te lezen.
Bron: KeyGene