De glastuinbouw in Nederland heeft wél toekomst. Technisch zijn er genoeg mogelijkheden om pijnpunten zoals arbeid en energie op te lossen. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving na het doorrekenen van de haalbaarheid van het klimaatneutraal opereren van een hele reeks sectoren, waaronder de land- en tuinbouw en glastuinbouw.
Het PBL weet van de discussies over de toekomst van de sector die er zijn, maar wil van het krimpen van de sector niet direct weten. "De praktijk wijst uit dat er voor veel producten mogelijkheden zijn voor een concurrerende teelt met glastuinbouw in Nederland." In algemene zin roepen de onderzoekers op vooral geen mogelijkheden uit te sluiten, ook niet als die 'controversieel zijn zoals CO2-afvang en opslag.
De glastuinbouw krijgt een speciale plek in het rapport. Dat komt omdat de sector mogelijk al eerder dan in 2050 klimaatneutraal is. De aparte positie van de sector in het rapport wijkt af van andere studies, zoals de jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning waarin de sector wel over één kam geschoren wordt met akker- en tuinbouw onder de noemer 'landbouw'.
Areaal gelijk
Het PBL gaat uit van een ongeveer gelijkblijvend areaal glastuinbouw in Nederland. Dat er in Nederland een concurrerende teelt van veel producten mogelijk is, komt volgens de onderzoekers omdat veel concurrerende landen met andere knelpunten te maken hebben, zoals beperkte toegang tot water en geavanceerde technologie. Arbeid is in een aantal concurrerende landen wel veel goedkoper, en de arbeidsintensiteit in de glastuinbouw is erg hoog. Automatisering biedt dan de mogelijkheid om concurrerend te blijven, stelt men in het rapport.
Ruimtegebruik
In grootschalig inzetten op teelten met minder ruimtegebruik, zoals vertical farming, gelooft men niet. "Voorlopig lijken toepassingsmogelijkheden hiervoor beperkt." De verregaand geoptimaliseerde conventionele kassen vormen voor het PBL daarom het uitgangspunt voor het toekomstbeeld. Wel zijn diverse vormen van energiebesparing en verduurzaming van de warmtevoorziening mogelijk.
Energiebesparing
Het PBL benadrukt het belang van energiebesparing met onder meer LED, scherming en eventueel ook extra isolerend glas. Blijft staan dat er ook behoefte blijft aan verdere energiebesparing door simpelweg een lager gebruik. Op termijn ziet men geen rol meer voor WKK-gasmotoren. "Het is weliswaar mogelijk die te verduurzamen met hernieuwbare brandstoffen als biogas of waterstof, maar die brandstoffen zijn schaars."
CO2
De verwachte bron van warmte voor telers wordt een 'mix van technieken' zoals geothermie, (grootschalige) warmtenetwerken op (rest)warmte van diverse (industriële) bronnen, elektrificatie middels warmtepompen met diverse technische configuraties (vooral met warmte-koude opslag) en eventueel e-boilers, somt het PBL op.
Cruciaal is verder CO2. Als telers die niet meer zelf opwekken, moet het van externe bronnen komen. Wat dat betreft zou afvang uit de lucht veel potentie hebben. Een gisteren geopend democentrum hierover is een eerste stap. Het PBL ziet scenario's waarin er in andere sectoren CO2 overblijft waar de glastuinbouw goed gebruik van kan maken tegen relatief beperkte kosten.
Waar de CO2-emissie in veel sectoren ook hard daalt en er geen overschot meer is, kan Direct Air Capture, zoals in het democentrum onderzocht, een alternatief zijn. Het PBL wijst er wel op dat dat met hoge kosten gepaard gaat. Volgens de onderzoekers ligt het voor de hand eerst te zorgen om de CO2-benuttingsgraad te verhogen en het huidige verlies van 95 procent in een kas omlaag te brengen. "Dat kan ook een extra impuls geven aan warmte-koudeopslag ten opzichte van aardwarmte, omdat dit mogelijkheden biedt de kas te koelen met minder ventilatie."
Geen opties uitsluiten
Bij het doorrekenen van in totaal ruim dertig techno economische trajecten naar een klimaatneutraal Nederland met een vergelijkbare economische structuur als nu wijst het PBL erop dat uitstellen of op voorhand uitsluiten van opties het bereiken van klimaatneutraliteit in Nederland in 2050 bijna of zelfs helemaal onmogelijk maken. Het is geen kwestie van of-of, maar van en-en. Gezien de onzekere beschikbaarheid van energiebronnen en technieken zijn alle bouwstenen nuttig en nodig, ook meer controversiële opties zoals de inzet van biogrondstoffen, afvang en opslag van CO2 (CCS) en aanpassingen in de landbouw en het landelijk gebied.
Bron: PBL