Minimaliseren van de verspreiding van ToBRFV na detectie

Wanneer het Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) wordt gedetecteerd, moeten telers de juiste balans vinden tussen het voortzetten van hun normale hygiëneniveau of het nemen van extra hygiënemaatregelen. Dit artikel van de hand van Harmen Hummelen, Groenten door Bayer Field Quality Lead, helpt bij het vinden van de juiste balans en bepaalt welke maatregelen nuttig zijn – en waarom – voor een locatie.

Het vertragen van de verspreiding van het virus nadat het is gedetecteerd, kan mogelijk leiden tot de productie van een beter gewas en een hogere opbrengst in vergelijk met een scenario waarin geen actie wordt ondernomen. Harmen: "Het virus verplaatst zich met plantaardig materiaal, met water, met mensen, met apparatuur en door de lucht."

Algemeen
Er zijn drie basisstappen:

1. Zorg voor een goede groei van het gewas door het klimaat aan te passen en gewasstress te verminderen.
2. Zorg ervoor dat de basishygiëne aanwezig is. Dit betekent bijvoorbeeld – zonder uitputtend te zijn - handen wassen, apparatuur reinigen en direct contact met besmette planten door mensen en apparatuur beperken.
3. Stop de beweging van het virus door de kas. ToBRFV wordt mechanisch getransporteerd, zodat het op allerlei materialen en apparatuur kan 'meeliften' naar de volgende fabriek. Deze transportroutes moeten zoveel mogelijk worden geblokkeerd.

Dit artikel zal zich richten op punt #3.

Mensen en virusoverdracht
Mensen vormen een hoog risico op verspreiding van het virus. Niet iedereen vormt hetzelfde risico, of beschouwt zichzelf ook maar als een risico. Het bewust worden van hoe virusoverdracht plaatsvindt, is de eerste stap om de verspreiding te beheersen.

Arbeiders zijn de grootste groep die dagelijks met het gewas te maken heeft. Er kunnen fulltime werknemers en uitzendkrachten zijn. Het kan zijn dat sommige werknemers in verschillende tomatenkassen werken, maar toch dezelfde auto gebruiken of in hetzelfde huis wonen. Hun persoonlijke bezittingen kunnen worden gemengd, bijvoorbeeld schoenen naast elkaar of zelfs schoenen uitwisselen. Dit is een voorbeeld van hoe het virus van kas naar kas kan worden verplaatst door kleding of schoenen off-site.

Sommige werknemers kunnen ook op meerdere locaties werken, soms op dezelfde dag. Werknemers kunnen thuis tomaten telen of in de winkel gekochte tomaten meenemen voor de lunch. Deze risico's moeten aan de werknemers worden gemeld en indien mogelijk worden beperkt.

Eigenaren en managers vormen ook een hoog risico omdat ze hygiëneprotocollen kunnen omzeilen om acties snel uit te voeren. Maar elke interactie met gewassen of apparatuur of gebouwen kan ertoe leiden dat het virus wordt opgepikt en verplaatst. Een snel bezoek van een manager of eigenaar is voldoende om het virus naar een andere plant te helpen verplaatsen. Het is vaak erg moeilijk voor managers, eigenaren en de ouders van eigenaren om zich aan te passen aan een nieuwe manier van werken en niet 'snel' een kas te kunnen bezoeken.

Externe bezoekers worden altijd als een hoog risico gezien, zeker als die mensen andere tomaten- of tuinbouwlocaties bezoeken. Sommige van deze bezoekers zijn zich volledig bewust van het risico en nemen goede voorzorgsmaatregelen. Andere bezoekers, zoals aannemers die reparaties of bouwwerkzaamheden uitvoeren, zijn vaak niet plantaardig of 'groen' ingesteld en zien geen risico's. Beide groepen moeten strikte protocollen volgen voordat ze de locatie betreden. Dit houdt onder meer in dat apparatuur van andere locaties niet zonder reiniging de kas in mag komen.

Transportroutes van het virus visualiseren
Het virus verplaatst zich via plantaardig materiaal, via water, via mensen, via apparatuur en door de lucht. Het virus is niet zichtbaar, dus werknemers kunnen het moeilijk vinden om het te visualiseren of zich voor te stellen. Een handig hulpmiddel kan zijn om een tekening te maken van de kas met alle routes die gewassen, mensen, water en apparatuur volgen, en welke deuren worden gebruikt.

Al deze stappen kunnen worden opgesomd en er kan een risicobeoordeling worden uitgevoerd. Veel van deze stappen zitten in het hoofd van jou als teler of technicus, maar het is ook erg handig om andere mensen, waaronder werknemers en managers, aan de lijst toe te voegen. Dit helpt iedereen om alle risico's te kennen en vermindert het risico dat sommige stappen in het proces worden vergeten.

Door de lijst één of twee keer per jaar te herzien, blijven mensen alert op de risico's en blijft de beoordeling up-to-date. Beoordelen kan door het management worden gedaan, maar werknemers vragen om mee te doen is erg nuttig om te horen wat er echt in de kas wordt gedaan. Werknemers die helpen bij de risicobeoordeling zullen zich ook meer betrokken voelen en zullen beter voor zich zorgen en als ambassadeurs in de kas kunnen optreden voor een betere hygiëne.

Een voorbeeld van een tekening van de kas is te zien in de onderstaande afbeelding. Er worden lijnen getrokken om looproutes aan te geven, en ook deuren en desinfectiestations worden getoond. Als dit overzicht van de kas op een groot vel papier wordt afgedrukt en in een ruimte zoals de kantine wordt geplaatst, is de kans groter dat mensen erover discussiëren. Discussie creëert bewustzijn en mensen zullen meer betrokken zijn en beleid ondersteunen.

Figuur: Voorbeeld van een schematische tekening van een kas met alle bewegende lijnen van mensen en apparatuur. Het maken van zo'n overzicht helpt bij het identificeren van alle mogelijke routes van binnenkomst en verspreiding van een virus in de kas.

Er worden voorbeelden gegeven van risico's, samen met voorbeeldscores voor de waarschijnlijkheid, impact en risiconiveau (1 is laagste, 5 is hoogst). Elk bedrijf moet zijn eigen lijst met risico's maken en hun waarschijnlijkheid, impact en risiconiveau bepalen. Het totale risico wordt bepaald door de waarschijnlijkheid te vermenigvuldigen met de impact.

Als risico's bekend zijn, kunnen acties worden gedefinieerd en uitgevoerd.

Extra maatregelen na virusbesmetting
Handen wassen en verwisselen van schoenen en kleding wordt op veel locaties een basishygiënemaatregel. Dit brengt kosten met zich mee, en er kan worden besproken of dit het hele jaar door moet gebeuren (er moet echter worden overwogen of de potentiële kosten van verloren gewassen als gevolg van ToBRFV waarschijnlijk hoger zijn dan de kosten van goede hygiëne). Strengere regels voor de eerste 3-5 maanden nadat een eerste infectie is gevonden, kunnen een goed compromis zijn. Na enkele maanden kan het virus zo wijdverbreid zijn dat het preventieniveau kan worden verlaagd, afhankelijk van de balans tussen kosten en risico's die een bedrijf wil nemen.

Het scheiden van de eerste infectiehaarden is zeker in het begin nuttig. Een hypothese is dat het virus elke week 2-4 rijen van de oorspronkelijke infectie (hotspot) opschuift als er geen hygiënemaatregelen worden genomen. Extra hygiëne in die rijen en het werken in deze ruimte door toegewijde mensen en aan het einde van de dag, vertraagt de verspreiding.

De ervaring is ook dat een eerste hotspot vaak enkele weken later gevolgd wordt door andere verspreidingshaarden. Omdat het virus zich waarschijnlijk van de eerste hotspot naar andere locaties heeft verplaatst voordat het zichtbaar was. Het scheiden van de eerste hotspot kan ook het aantal secundaire plekken verminderen.

In het geval van een late infectie (bijv. 6 maanden na het planten en in de zomer) heeft Bayer gezien dat het verwijderen van de hotspot door het verwijderen van planten in de aangrenzende 3-6 rijen de verspreiding van de infectie kan 'stoppen'. Dit verwijderen van planten voelt erg rigoureus, maar de verspreiding wordt gestopt omdat er geen te planten meer zijn en werknemers niet in die rijen gaan en besmet worden. Dit vermindert ook het risico op secundaire verspreiding. Bij oudere gewassen kan de balans tussen vernietigen of extra hygiëne in het voordeel zijn van het vernietigen van sommige rijen.

Gescheiden blokken
Een goede basismaatregel is om een kas op te delen in blokken met voor elk blok aparte mensen en apparatuur. Het verminderen van het aantal kruisende lijnen tussen blokken vermindert ook de verspreiding van het virus over de hele vestiging. De grootte van deze blokken is afhankelijk van uw bedrijf en kan worden gebaseerd op de manier waarop de kas is gebouwd. Als de kas bijvoorbeeld vierkant is, kunnen vier blokken ideaal zijn. In veel gevallen bewegen de mensen en de geoogste gewassen zich nog steeds over hetzelfde hoofdpad of dezelfde gang, wat niet optimaal is, maar wel de uitwisseling van virussen vermindert.

Indien mogelijk moeten karren en oogstkratten ook aan een bepaald blok worden gewijd. Deze manier van werken is niet eenvoudig, en de optimale grootte van een blok lijkt tussen de één en vijf hectare te liggen. Het idee van blokken kan niet alleen nuttig zijn voor virusbestrijding, maar ook om alleen aangetaste delen van de site te behandelen tegen andere plagen of ziekten.

Een ToBRFV-infectie kan gemakkelijk gebeuren en het nemen van voorzorgsmaatregelen en voorbereid zijn is de eerste stap om maatregelen te nemen die werken en redelijk zijn. Een risicobeoordeling en bewustmaking ondersteunen deze aanpak. Over het algemeen geldt dat hoe later een infectie begint en hoe minder het virus wordt verspreid, hoe beter het is voor de gewassen en voor de uiteindelijke opbrengst.

Bron: Bayer